Anadolu Selçuklu Devleti mimarisinde kullanılan bitkisel ve geometrik motiflerin (hayat ağacı ve yıldız motifi) halıya yansıması

Abstract

Göçebe –atlı yaşamın dünya tarihindeki en büyük örneğini oluşturan Türkler yüzyıllar boyu yaşam şekillerini, inançlarını, doğa sevgisini, gelenek- göreneklerini, kanunlarını kısacası 'töre' dedikleri yasalarını kendi yaşamlarındaki değer yargıları içinde yaşatmışlar, doğru kabul ettikleri her şeyi kendi toplulukları içinde yüzyıllar boyu sürdürmüşlerdir. Türkler, değerli gördükleri motifleri ve sembolleri İslamiyet dinine geçtikten sonrada önce de kullanmaya devam etmişlerdir. Asya'dan Avrupa'ya ve Anadolu'ya gelişlerinde ve gittikleri her yerde yaptıkları mimari eserlerde sahip oldukları bu figüratif ve geometrik motifleri, hayvan figürlerinin tasvirlerini (aslan, Kartal, Ejder vb.) yer yer stilize ederek yer yer gerçekçi figürler halinde tasvir etmişlerdirBu çalışmada genel olarak Anadolu Selçuklu Mimarisinde çokça karşımıza çıkan Türklerin inancında ve hayat anlayışında önemi olan, mimari eserler üzerine sıklıkla işlenen hayat ağacı ve yıldız motifi hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır. Bu motiflerin Anadolu Selçuklu mimari eserleri üzerine işlenmeden çok daha önce yer sergilerinde (halı, kilim vb.) ve gündelik eşyalar üzerinde görselleştirildiği ve bu motiflerin toplumca ne anlama geldiği üzerinde durulmuştur. Konuyu görsel anlamda desteklemek amacıyla mimari ve el sanatları (halı, kilim vb.) eserlerinden örnekleri çalışmaya dâhil edilmiştir.Bu araştırma ile atalarımızdan kalan mimari sanat eserlerimizin kültürel kimliklerinin korunması gerektiği bilincine ulaşılması, geçmişine sahip çıkan, geçmişindeki tarihsel dokusundan heyecan duyan, geçmiş kültürlerin çağdaş yaşamın da bir parçası olduğu bilincinde bireylerin yetişmesinde katkı sağlayacağı düşünülmüştür.

Turks, known as the greatest example of Nomadic-mounted life for centuries in the world history, have managed to keep their way of life, faith, love of nature, tradition, laws, in short called CUSTOM, and made custom live in their society over the centuries. Turks have kept using valuable motifs and symbols before and after accepting Islam as religion. They have portrayed those figurative and geometric motifs and animal figures (lion, eagle, dragon, etc.) in architectural pieces, in a realistic or stylized ways while they're moving from Asia to Europe and Anatolia. In this study, the objective is to give information about the tree of life and start motifs that are frequently used on architectural pieces and seen often in Turkish life and belief. Generally speaking, those are also frequently appeared in the Anatolian Seljuk Architecture. A long before using those motifs in Anatolian Seljuk Architecture works, it's been emphasized that those have been visualized on the carpets or rugs on the floor and daily used materials, also the meaning of the motifs by the community. The samples of architectural and handicrafts works (carpet, rugs, etc.) have been involved to the study to support the thesis visually With this study, it has been aimed to contribute to grow individuals who claim their past, excited by historical texture, conscious of integration of past cultures and modern life. Also aimed to reach the conscious of protection of the identity of architectural art works coming from our predecessors.