Manzum Hacı Bektâş-ı Velî Velâyetnâmesi üzerine bir inceleme

Abstract

?Velâyetnâme? terim olarak; ?velî kabul edilen kişilerin üstün özelliklerini, hikmetli sözlerini ve kerametlerini anlatmak amacıyla yazılmış eserler? şeklinde tarif edilir. Doğaüstü, akıl ötesi ve hayret uyandıran olayları anlatmasından dolayı her zaman insanların ilgisini ve dikkatini çeken Velâyetnâme'ler, aynen masal, destan ve efsane gibi sözlü gelenek şeklinde ortaya çıkmış ve sonradan yazılı eserler haline gelmiştir. Özellikle Türklerin İslâm'ı kabulünden sonra Orta Asya bozkırlarından göçler yoluyla Ahmed-i Yesevî'nin tabilerinden de birçok derviş Anadolu'ya gelmiş ve Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasına katkı sağlamışlardır.Anadolu'ya göç yoluyla gelen bu dervişlerden birisi de Hacı Bektâş-ı Velî'dir. Alevî-Bektâşî geleneği onun hakkındaki bilgilerini büyük ölçüde Hacı Bektâş-ı Velî Velâyetnâmesi'nden alır. Kesin yazılış tarihi bilinmemekle birlikte XV. yüzyılın son çeyreğinde tahminen 1481-1501 tarihleri arasında Firdevsî-i Rûmî diye bilinen İlyas b. Hızır tarafından yazıldığı kabul edilen bu eser, Hacı Bektâş-ı Velî'nin çocukluğundan ölümüne hayatını, dervişliğini, Anadolu'ya yolculuğunu, kerametlerini ve halifelerini anlatır.Hacı Bektâş-ı Velî Velâyetnâmesi'nin, ülkemizdeki kütüphanelerde ve bazı kişilerde, ayrıca başka ülkelerin kütüphanelerinde ve vatandaşlarında farklı yazım türlerinde birçok nüshası bulunmaktadır. Teze esas olmak üzere çalışılan mikro film şeklindeki bu nüsha, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığında MC-Yz-K.00005 numara ile kayıtlıdır. Nüsha; 40 alt başlık, her sayfada iki sütun ve 13'er satır olmak üzere toplam 217 varaktan oluşan manzum bir eserdir.

The term ?Velâyetnâme? describes the written works so as to report uniques, erudite sayings and miracles of people who were acknowledged as veli. Likewise fables, epics and legends, these written works, which always attracts the interest and attention of people since these works report paranormal, mind-border and amazing events, appeared as oral tradition and became written works afterwards. Especially after the acceptance of Islam by Turks, a number of dervishes including Ahmed-i Yesevî?s disciples had come to Anatolia by immigrations from the steppes of Inner Asia, and they had contributed to the Turkization and Islamization of the Anatolia.One of these Dervishes who had come to the Anatolia by immigration was Haji Bektash Veli. The Alevi-Bektashi tradition has majorly obtained information about Haji Bektash Veli from his letter of authority. The work, still when it had been written is not known for sure but it is accepted that the work was written by İlyas b. Hızır also known as Firdevsî-i Rûmî in the last quarter of 15th century, presumably between 1481-1501, reports Haji Bektash Veli?s life from the childhood to the death, the history of his Dervish life, the travel to the Anatolia, his miracles and his caliphs.A number of prints of the Velâyetnâme of Haji Bektash Veli exist in libraries and people in Turkey and also in libraries and people in other countries as different writing versions. The copy in form of micro film, which was examined for this study, is registered by the number MC-Yz-K.00005 in the Atatürk Library, İstanbul Metropolitan Municipality. The copy is a poetic work that is consisted of 217 foils, 40 subtitles, two columns and 13 rows per page.