Sudan`da Türk Dönemi: 1820-1881

Abstract

Osmanlı Devleti'nin Kuzey Afrika'da bulunan Mısır Eyaleti'ne vali olan Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın idaresi altındaki toprakları Nil Nehri boyunca güneye doğru genişletmek istemesiyle, 1820 yılında düzenlediği askeri seferle XVI. yüzyıldan itibaren Sudan'ın merkezinde hüküm süren Func Sultanlığı'na son vermiştir.Func Sultanlığı'nın merkezi Sinnar iken Mehmet Ali Paşa, Sudan'ın idari merkezini 1823 yılında Hartum olarak belirlemiştir. Ardından bu bölgeyi Mısır Sudanı adıyla Osmanlı Devleti adına Mısır'a bağlamıştır. Böylece Sudan'da Mısır Dönemi dolayısıyla da Türk Dönemi (Ahdü't-Türkiyye) başlamıştır. Osmanlı Devleti hakimiyeti altına giren bu topraklarda yeni bir idari teşkilatlanma kurularak Sudan'ın sosyal, siyasi ve ekonomik olarak gelişmesi için çalışılmıştır. Mısır yönetimi, Sudan'a Türk asıllı memurlar dışında Avrupalı memurlar da göndermiştir. Bu dönemde modern Sudan Devleti'nin temelleri oluşturuldu. Sudan'da Türk Dönemi, kendini Mehdi ilan eden Muhammed Ahmed'in 1881 başlayan başkaldırısıyla 1885 yılında sona ermiştir.Sudan'da Türk Dönemi, literatürdeki genel tanımlamaya göre, 1820 ile 1885 yılları arasını kapsamaktadır. Ancak çalışmamıza konu olan kısmı ise 1820 yılından Mehdi isyanıyla Türk idaresinin zayıfladığı 1881 yılına kadar olan kısmıdır.Çalışmamızda Mehmet Ali Paşa'nın Sudan'a ilgi duyması ve Sudan'ı Mısır'a bağlama süreci, kurduğu askeri ve siyasi yapı, Sudan'ı modernleştirme gayretleri üzerinde durulmuştur. Mehmet Ali Paşa'nın ölümünden sonraki Mısır valileri döneminde Sudan'daki siyasi, askeri, sosyal ve ekonomik durumun değişimi ve gelişimi ortaya konulacaktır.Anahtar Kelimeler: Sudan, Hartum, Mısır, Mehmet Ali Paşa, Türk Dönemi.

Muhammad Ali Pasha, the governor of Ottoman Empire in the province of Egypt in the North Africa, decided to expand his territory to south along the Nile River. For this purpose, in 1820 by a military campaign he subverted the Fung Sultanate that had been ruling since 16th century at the center of SudanHe decided Khartoum as the administration center in 1823 instead of Sennar, the administration center of Fung Sultanate. Then he took the control this region under the name Sudan of Egypt on behalf of Ottoman Empire. Thus the Egyptian period, in other words Turkish period, began in Sudan. He developed Sudan politically, socially and economically establishing a new administrative organization. Egypt administration sent a lot of Turkish civil servants in addition to European ones. In this period the foundations of modern Sudan were created by Muhammad Ali Pasha. The Turkish period in Sudan ended in 1885 with a uprising initiated by Muhammad Ahmed, declaring himself as Mehdi in 1881.Turkish period in Sudan, according to the definition in literature, compasses the years between 1820 and 1885. Yet the period that our study mentions contains the years from 1820 to 1881 when the Turkish administration weakened.This study mentions Muhammad Ali Pasha?s interest in Sudan and the process of gaining ascendance over Sudan, established military and political structures, and finally his endeavours in order to modernize this country. In the period of successors of Muhammad Ali Pasha change and development of military, political, social and economical circumstance is going to be expressed.Keywords: Sudan, Khartoum, Egypt, Mehmet Ali Pasha, The Turkish Period.