H.1273-1274 (M.1856-1858) tarihli şer`iyye siciline göre Isparta`nın sosyal ve ekonomik durumu

Abstract

Osmanlı tarihi kaynakları arasında şer'îyye sicillerinin önemli bir yeri vardır. Şer'îyye sicilleri Osmanlı sosyo-ekonomik tarihi araştırmalarında birinci elden kaynaklardır. Şer'îyye defterleri ait oldukları bölgenin sosyal yapısının yanında merkezi otoritenin bölgesel idarecilerle ilişkilerini göstermesi açısından idari ve siyasi tarih çalışmaları için de önem arz etmektedir.Şer'îyye sicilleri, Osmanlı Devleti döneminde mahkemelerin vermiş olduğu kararların kaydedildiği defterlerdir. Bu kayıtlar, dönemin siyasî, idarî, askerî, iktisâdî, ictimâî ve hukukî hayatı hakkında bilgi veren kaynakların başında gelmektedir. Bir başka ifâde ile şer'îyye sicilleri, alım-satım şekilleri, mübadele edilen eşyalar, çalışanların ücretleri, para basımı vb. gibi ekonomik, medrese, cami ve külliye gibi kurumların inşası, idaresi, tâmiri ve içki âlemi düzenleyenlerin takip edilip önlenmesi, ihtida kayıtları gibi sosyal; görevlilerin tayini veya azledilmesi gibi idarî; evlenme, boşanma, nafaka, vasîyet, velayet, mîrâs, cizye, haraç, vergi, adam öldürme, hırsızlık ve diyet vb. gibi özel veya kamu hukukunu ilgilendiren birçok konuya dair bilgiler içermektedir.?H.1273-1274 (M.1856-1858) Tarihli Şer'îyye Siciline Göre Isparta'nın Sosyal ve Ekonomik Durumu? başlığı altında ele aldığımız çalışmamızın amacı, söz konusu sicilin günümüz Türkçesine çevrilmesi ve sicilde yer alan kayıtların değerlendirilmesiyle Isparta'nın sosyal ve ekonomik hayatına dair bilgilere ulaşılmasıdır.Çalışmamız üç bölümden meydana gelmektedir. Giriş kısmında çalışmamızın konu ve kaynaklarından bahsedilmiştir. Osmanlı Devleti'nde şer'î mahkemeler ile görevlileri ve şer'îyye sicillerinin ihtivâ ettiği belge çeşitleri hakkında bilgiler verilmiştir. Daha sonra Isparta'nın coğrafi konumu, Isparta adının menşei üzerinde durulmuş ve Isparta şehrinin ilkçağdan başlayarak yakın tarihine kadar olan dönemi incelenmiştir.Birinci bölümde, XIX. yüzyılda Isparta'nın idari yapısından bahsedilmiştir. İncelediğimiz defterde yer alan sancak, kaza, köy, mahalle isimleri tablolarda verilmiştir. Ayrıca Isparta'da bulunan aşiret ve cemââtlere de değinilmiştir. Yine defterde rastladığımız bazı mevkilere de yer verilmiştir.İkinci bölümde, sicildeki dava zabıtlarından yola çıkarak Isparta'nın sosyal hayatı tahlil edilmeye çalışılmıştır. Aile hayatından bahsedilerek Isparta toplumunda meydana gelen evlenme, boşanma, vasi tayini gibi konulara örnekler verilmiştir. Isparta'da bu dönemde kullanılan isimler, unvanlar ve lakaplardan da bahsedilmiştir. Bu bölümde ayrıca Isparta'daki Müslim-Gayrimüslim ilişkilerinden, mülk alım satımlarından, miras işlemlerinden, toplumsal hayat ile ilgili konulardan bahsedilmiştir. Müslüman toplum arasında ya da Gayrimüslim toplum arasında meydana gelen davalar örnekleriyle gösterilmiş ve toplumlararası ilişkilere de değinilmiştir. Yine bu bölümde hırsızlık, cinayet, yaralama gibi adî suçlardan da bahsedilmiştir. Ayrıca incelemiş olduğumuz şer'îyye sicil defterine göre Isparta'da vakıf müessesesi ve bu müessesenin işleyişinden söz edilmiştir.Çalışmamızın üçüncü bölümünde ise ekonomik hayattan bahsedilmiştir. İlk olarak ekonomik faaliyetler içerisinde ticaret konusuna değinilmiştir. XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti'nde ticaret ve Hayriye tüccarları ile ilgili bilgi verilmiştir. Ayrıca bu dönemde Isparta şehrinde etkili olan berâtlı tüccarlardan bahsedilmiştir. Bunun yanında incelemiş olduğumuz sicil defterinden yola çıkarak Isparta şehrindeki esnaflardan bahsedilmiştir. Ayrıca bu dönemde Isparta'daki tarım ve hayvancılık faaliyetlerine değinilmiştir.Tüm bu düşünce ve çalışmalar sonucunda, 1856-1858 yılları arasında Isparta şehri örneğinden hareketle Osmanlı Devleti'nin siyasî, askerî, malî, idarî ve içtimaî tarihine ışık tutabilecek bilgiler elde edilmiştir.Anahtar kelimeler: Osmanlı İmparatorluğu, Şer'îyye Sicilleri, Isparta, Sosyal Tarih.

Sources of Ottoman history has an important place of court records. Court records are the main sources in terms of socio-economic research. Besides the social structure of the region to which they belong, the court registers showing the relations of regional administrators with central authority are also important for the history of administrative and political studies.Court records are the books of decisions given by the courts during the Ottoman state. These records are the sources providing information about the political, administrative, military, economic, social and legal life. In other words, the court records has information about many issues related to private or public law such as trading, the exchange of the goods, employee wages, coining and so on, the construction, management, maintenance and repair of madrasas, mosques and institutions and; such as records of social, the appointment or dismissal of officials; such as, marriage, divorce, child support, wills, inheritance, jizya, tribute, tax, manslaughter and theft.The purpose of this thesis titled` the social and economic life of Isparta acccording to the court records? dated H.1273-1274 (C.1856-1858) is the contemporary Turkish translation of these records, and to reach the information about the social and economic life of Isparta with the evaluation of these records.Our study consists three parts. Our subject and sources are mentioned in the introduction part. Some information is included about court records, religious courts and its officials and some types of documents during Ottoman State. And geographical location of Isparta and the origin name of the city are focused on and the era of the city is analyzed starting from the antiquity to recent history.In the first part; the administrative structure of Isparta is discussed in the XIX. century. The names of neighborhood, town and village of Isparta are shown in the charts according to the examined court record book. In addition, tribes and religious communities in Isparta are also discussed. Some places are also mentioned that we come across in the book.In the second part; social life of Isparta is analyzed with trial minutes of court records. Issues such as; marriage, divorce and appointment of a guardianship are mentioned by referring to family life in the society of Isparta. The names, titles, and nicknames used in this period in Isparta are also mentioned. In this part; the relations of Muslim and non-Muslim, the sale of the property purchase, inheritance and the issues on social life are also mentioned. The cases between the Muslim and non-muslim community are referred with samples and inter-communal relations are also discussed. Theft, murder, assault or common crimes are also discussed in this part.The institution of the charity and the functioning of this institution in Isparta are mentioned according to the examined court record book.In the third part; the economic life of Isparta is discussed. First, the subject of trade in economic activities is mentioned. The trade and Hayriye merchants are introduced during the Ottoman State in the XIX. century. Also some important merchants of Isparta of this period are discussed. In addition, the tradesmen of Isparta of this period are also mentioned in the court record book that we have examined. Also agricultural and animal husbandry activities of Isparta are discussed in this period.As a result of all these ideas and studies, between the years of 1856-1858, thanks to the example of the city of Isparta, some important information is obtained to shed on light to the history of political, military, financial, administrative and social history of Ottoman Empire.Key words: Ottoman Empire, Court record books, Isparta, Social History.Sources of Ottoman history has an important place of court records. Court records are the main sources in terms of socio-economic research. Besides the social structure of the region to which they belong, the court registers showing the relations of regional administrators with central authority are also important for the history of administrative and political studies.Court records are the books of decisions given by the courts during the Ottoman state. These records are the sources providing information about the political, administrative, military, economic, social and legal life. In other words, the court records has information about many issues related to private or public law such as trading, the exchange of the goods, employee wages, coining and so on, the construction, management, maintenance and repair of madrasas, mosques and institutions and; such as records of social, the appointment or dismissal of officials; such as, marriage, divorce, child support, wills, inheritance, jizya, tribute, tax, manslaughter and theft.The purpose of this thesis titled` the social and economic life of Isparta acccording to the court records? dated H.1273-1274 (C.1856-1858) is the contemporary Turkish translation of these records, and to reach the information about the social and economic life of Isparta with the evaluation of these records.Our study consists three parts. Our subject and sources are mentioned in the introduction part. Some information is included about court records, religious courts and its officials and some types of documents during Ottoman State. And geographical location of Isparta and the origin name of the city are focused on and the era of the city is analyzed starting from the antiquity to recent history.In the first part; the administrative structure of Isparta is discussed in the XIX. century. The names of neighborhood, town and village of Isparta are shown in the charts according to the examined court record book. In addition, tribes and religious communities in Isparta are also discussed. Some places are also mentioned that we come across in the book.In the second part; social life of Isparta is analyzed with trial minutes of court records. Issues such as; marriage, divorce and appointment of a guardianship are mentioned by referring to family life in the society of Isparta. The names, titles, and nicknames used in this period in Isparta are also mentioned. In this part; the relations of Muslim and non-Muslim, the sale of the property purchase, inheritance and the issues on social life are also mentioned. The cases between the Muslim and non-muslim community are referred with samples and inter-communal relations are also discussed. Theft, murder, assault or common crimes are also discussed in this part.The institution of the charity and the functioning of this institution in Isparta are mentioned according to the examined court record book.In the third part; the economic life of Isparta is discussed. First, the subject of trade in economic activities is mentioned. The trade and Hayriye merchants are introduced during the Ottoman State in the XIX. century. Also some important merchants of Isparta of this period are discussed. In addition, the tradesmen of Isparta of this period are also mentioned in the court record book that we have examined. Also agricultural and animal husbandry activities of Isparta are discussed in this period.As a result of all these ideas and studies, between the years of 1856-1858, thanks to the example of the city of Isparta, some important information is obtained to shed on light to the history of political, military, financial, administrative and social history of Ottoman Empire.Key words: Ottoman Empire, Court record books, Isparta, Social History.