XVI. ve XVII. yüzyıllarda Harem-i Hümayun`un Osmanlı siyasetine etkisi

Abstract

Harem, padişahın evi olmakla birlikte oldukça disiplinli bir hiyerarşik düzeniiçermektedir. Harem-i Hümayun veya batılılarca ?tutsak olmuş kadınların dünyası? olaraktanımlanan harem, tarih boyunca gizemini korumuştur. Bu yüzden Osmanlı saray kadınlarıdünyası gerek yerli tarihçiler gerekse batılı tarihçiler tarafından ilgiyle ele alınmıştır.Çalışmamızın giriş bölümünde ?Harem? kelimesi, Osmanlı Saray Haremi'nin muhtevası veburadaki hiyerarşik düzen hakkında bilgiler verilmektedir. Osmanlı İmparatorluğu dönemintek süper gücü olarak varlığını sürdürürken, onun bünyesinde barındırdığı harem dairesi vekurumu da bu büyük imparatorluğa paralel olarak ihtişam içerisinde idi. Cariyeler ile doluolan haremde sadece padişahın kadınları, anneleri, kızları bulunmamış, bunların yanı sırahizmetçi cariyeler ve bu cariyeleri yöneten kadınlar da harem içerisinde yaşamlarınısürdürmüşlerdir.Osmanlı İmparatorluğu XIV. yüzyılın başlarından XVI. yüzyılın sonlarına kadaroldukça büyüme göstermiş ve üç kıtaya hâkim olmuştur. Ancak XVI. yüzyılın ortalarındaOsmanlı Devleti'nde daha önce rastlanmayan bir durum gerçekleşmiş ve kadınlar siyasi birhüviyet kazanmaya başlamışlardır. Harem'in nüfuzu Osmanlı siyasi yapısına Kanuni SultanSüleyman'ın Haseki Sultanı Hürrem Sultan ile birlikte girmiştir. Çalışmamızın birinciXVII. yüzyılın başlarından itibaren Osmanlı Devleti'nde ?Kadınlar Saltanatı? devamederken veraset sisteminde de bir takım değişmeler görülmeye başlamıştır. Bu değişimsürecinde kadınlar ve özellikle de Kösem Sultan'ın rolü oldukça önemlidir. Kösem Sultan'ıniçinde oluşmaya başlayan iktidar hırsı ve bu hırsın yol açtığı sorunlar padişah dönemlerinegöre ikinci bölümde anlatılmıştır. I. Ahmed ile başlayan bu süreçte IV. Mehmed'e kadar üçpadişah tahttan indirilmiş ve bunun nedenleri de Harem-i Hümayun'un etkisi göz önündebulundurularak bu bölümde incelenmiştir. Tarihe ?Kadınlar Saltanatı? olarak geçen kavramınhiç de boş yere kullanılmadığını ispatlayan olayların yaşandığı Kösem Sultan dönemi bubölümde incelenmiştir. Çocuk yaşta tahta geçen IV. Mehmed'in annesi Hadice Turhan Sultanikinci bölümde yer alan diğer bir konudur. Kösem Sultan'ın ölmesi ve IV. Mehmed'in deyaşının küçük olması sebebiyle yazarların ?Kadın Padişah? dediği Turhan Sultan, yönetimidevralmış ve devam eden süreçte Harem-i Hümayun'un Osmanlı siyasetine etkisi oldukçaazalmıştır.Anahtar Kelimeler: Harem, Harem-i Hümayun, Kadınlar Saltanatı, Hürrem Sultan,Kösem

Harem, being home of the sultan, it has a disciplined hierarchicalorder. Harem whichis called The Imperial Harem or ?The world of women who have been imprisoned? by thewesterns, has maintained its secret and the mystery throughout the history. Because of that thesubject of the Ottoman palace?s women?s world was discussed with a great interest by notonly the domestic historians but also the western historians. In the introduction part of thepaper, the word ?Harem?, the contents of the Ottoman Palace?s Harem and the hierarchicalorder of the Harem is discussed. While The Ottoman Empire was maintainingits presencewith a remarkable power in its period, Harem rooms and the institution which are containedby the empire were also in glory paralelly with that great empire. In Harem that is full ofconcubines, the Sultan?s wifes, mother and daughters did not exist. In addition, maidconcubines and women in management in these concubines have got the authorized officersrole in Harem.The Ottoman Empire had grown quite and dominated three continents since itsfoundation in the beginning of the XIVth century to the end of the XVIth century. But in theofHürrem, The Sultan of Kösem.middle of the XVIth century, an unlike situation came true and the women had politicalidentity. The penetration of the Harem?s authority to the structure of the Ottoman Empire?spolicy was first performed by the Sultan of Haseki Hürrem. In the first of the paper, theSultan of Hürrem and the problems of her intrigues is explained. Inthatpart, the SultanHürrem?s role model for the Sultans Nurbanu and Safiye are also emphasized; ?The reign ofwomen? which has an influential role in the periods of the IInd Selim and the IIIrd Murad ismentioned. In that period, the correspondence of the Sultan Hürrem with Polish KingSigismund, The Sultan of Safiye with Queen Elizabeth of England, and the Sultan of Nurbanuwith the mother of the IIIrd King of France Henry affected that period?s policy quietly.Some changes in the Ottoman Empire?s inheritance system was seen in the beginningof XVIIth century. In that changing period women and especially the role of the Sultan Kösemis very important. The Sultan of Kösem?s nascent ambition for the power and the problemsaroused from that ambition are explained in the second part of the paper. The period from theIst Ahmed to IVth Mehmed, three sultans were deposed and the reasons for that are alsostudied by considering the effect of The Imperial Harem in this part. The Sultan Kösem?speriod?s events in which the concept of ?the reign of women? was used and these events alsoproved that this term is not used in vain, are also discussed in this part. The Sultan HadiceTurhan, mother of IVth Mehmed who accede to throne when he is a child, takes place in thispart as another subject. Because of the death of the Sultan Kösem and because the IVthMehmed is very young, the Sultan of Turhan called ?Woman Padishah? by the writers tookthe helm and this by this Sultana the effect of the The Imperial Harem on the OttomanEmpire?s policy decreased reasonably.Keywords: The Reign of Women, Harem, The Imperial Harem, The SultanI