Antakya ayanı Hacı Fethullah Ağa ve ailesi

Abstract

Osmanlı İmparatorluğu 18. yüzyılda merkeziyetçi yönetimden uzaklaşarak yerini yerli ailelerden oluşan ayan sınıfının yönetimine bırakmıştır. Bu sebeple Osmanlı tarihinde ?ayan çağı? olarak bilinen bu yüzyılda ayanlar devletin taşradaki temsilcisi olmuştur. 18. yüzyılda Antakyada ayanlık yapmış olan Hacı Fethullah Ağa ise yüzyılın tipik bir ayan örneği olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu dönemde, Antakya Halep eyaletine bağlı bir kaza statüsünde olup Fethullah Ağa ve ailesi tarafından yönetilmektedir. Antakya kazasının köklü ailelerinden birine mensub olan Fethullah Ağanın babası Kara İbrahim Ağa da esasen bir ayandır. Babasının ölümünden sonra ayanlık nüfuzuna tek başına sahip olan Fethullah Ağa 18. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Antakya kazasının idaresinde ciddi manada söz sahibi olmuştur. Fethullah Ağanın yanı sıra yeğenleri Süleyman Ağa ve İsmail Ağa da devlete hizmet eden taşra ayanları olarak bilinmektedir. 18. yüzyılda Antakya kazasında nam salmış bu ayan ailesinin lideri Fethullah Ağa olmuştur. Aynı yüzyılın sonuna doğru Fethullah Ağa, ailesinin siyasi ve ekonomik nüfuzundan aldığı güçle devlete kafa tutan mütegallibe-ayan olarak ortaya çıkmıştır. Yeğeni Süleyman Ağa ile birlikte yürüttükleri eşkıyalık faaliyetlerinden dolayı her ikisi de idamla cezalandırılmıştır. Fethullah Ağa?nın ölümünden sonra ailenin son ferdi olan İsmail Ağa oğulları ile birlikte yaklaşık 10 yıl boyunca eşkıyalık faaliyetlerine devam etmiştir. Neticede, 1792 yılında İsmail Ağa, avanesi ve evladları adına devlet tarafından gönderilen bir emirle söz konusu aile Antakya kazasından sürgün edilmiştir.

In 18th century, The Ottoman Empire backed away from centralized administration, and instead, switched to alderman class administration which was composed of local families. Therefore, in this century known as alderman age in Ottoman History, aldermen have become the representatives of the Empire in provinces. Hadji Fethullah Agha, who performed as alderman in Antioch in 18th century, appears as a sample of typical alderman of the century. In this period, Antioch had a kaza status linked to the Aleppo Eyalet, and was governed by Fethullah Agha and his family. As a matter of fact, Kara İbrahim Agha, the father of Fethullah Agha who was belong to one of the well-known families in Antioch kaza was also an alderman. Fethullah Agha, who hold alderman power on his own after his fathers death, had a significant voice in the goverment of Antioch Kaza, beginning from the second half of 18th century. In addition to Fethullah Agha, his nephews Süleyman Agha and Ismail Agha were also known as province aldermen serving for the the Empire. The leader of the alderman family which earned a reputation in Antioch Kaza in 18th century was Fethullah Agha. Late of the same century, using the power taken from the economic and political influence of his family, Fethullah Agha was emerged as ?usurper alderman (mütegallibe-âyan) who defied the Empire. Because of brigandage activities performed by him and his nephew Süleyman Agha, both was punished with capital punishment. After Fethullah Aghas death, last member of the family, Ismail Agha had continued the brigandage activities for aproximately 10 years with his sons. In conclusion, the said family was exiled from Antioch kaza, by an order from Empire to İsmail Agha, his cohort and his descendants in 1792.