1913-1914 yıllarında ahenk ve Köylü gazetelerinde İzmir merkezin sosyal, ekonomik ve kültürel yapısı

Abstract

Şehir tarihi araştırmalarının kaynakları dönemsel farklılıklar gösterir. Osmanlı şehir tarihi çalışmalarında kullanılan tahrir defteri, temettuat defteri ve şeriye sicili gibi kaynakların yanında XIX. yüzyılın ikinci yarısından sonra gazeteler de kullanılmaya başlanmıştır. XIX. yüzyıl Osmanlı Devleti'nin modernleşme ve merkezileşme hareketinin bir parçası olarak resmi gazete ilk defa 1831 yılında yayınlanmıştır. Bu gazetenin yayınlanmasından sonra 1840 yılında Ceride-i Havadis ve 1860 yılında da Tercüman-ı Ahval yayınlanmıştır. Bu gazetelerden sonra gerek başkent İstanbul'da gerekse vilayet merkezlerinde gazeteler yayınlanmaya başlanmıştır. Gazetelerin yayınlandığı bu şehirler arasında imparatorluğun en büyük ihracat limanlarından olan İzmir de yer almaktadır. İzmir'de yayınlanan gazetelerde imparatorluğun genel durumu yanında diğer şehirlere dair de pek çok haber yayınlanmıştır. Osmanlı Arşiv belgelerinde bulunamayan pek çok konuya dair bilgilere gazeteler vasıtasıyla ulaşılabilmektedir. Gazeteler merkezi idarenin yayınladığı kanunların ve yapılan düzenlemelerin halka duyurulmasında önemli rol üstlenmiştir. Bunun yanında gazeteler yoluyla halkın dilek ve şikâyetleri yetkililere iletilmiş ve bunlara çözüm bulunabilmiştir. İzmir'de yayınlanan gazetelerden Ahenk ve Köylü gazeteleri de yukarıda belirtilen hususlar doğrultusunda hizmet yapmıştır. İçerdiği değerli bilgiler sebebiyle bu iki gazete çalışmamızda kaynak olarak kullanılmış ve gazetelerin verdiği bilgiler diğer kaynaklardaki bilgilerle karşılaştırılarak teyit edilmiştir. Çalışma dönemi olarak Balkan savaşları sonrası ve I. Dünya savaşı başlangıç yılları olarak seçilmiştir. Bu anlamda İzmir'de yayınlanan Ahenk ve Köylü gazetelerinin1913-1914 yıllarına ait sayıları incelenerek İzmir merkezin sosyal, ekonomik ve kültürel durumu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmada kullanılan ilgili yıllara ait gazete nüshaları İzmir Ahmet Piriştina Kent Arşivi Müzesi'ndeki gazete koleksiyonundan temin edilmiştir. Bu gazetelerde Aydın vilayetinin İzmir dışındaki sancak ve kazaları ile ilgili haberler de bulunmaktadır. Bu gazeteler yoluyla vilayet halkı Osmanlı Devleti'nin bu dönemdeki siyasi durumu ve diğer devletlerle olan ilişkileri hakkında bilgilendirilmeye çalışılmıştır. Her iki gazetenin 1913 ve 1914 yıllarına ait İzmir'le ilgili yazıları okunmuş ve fişlenmiştir. Her iki gazeteden elde edilen bilgiler konularına göre tasnif edilerek çalışmanın ana ve alt başlıkları oluşturulmuştur. Çalışmada gazeteler yanında İzmir'e dair yapılan çalışmalardan da istifade edilmiştir. Anahtar Kelimeler: İzmir, Gazete, Aydın, Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Yapı

In urban history studies, cadastral record books, religious court registries, temettuat (real estate registry) books, state and provincial yearbooks have been used generally. The newspapers were started to be used for urban history studies after the second half of 19th century. The first official newspaper of Ottoman State was published in 1831. After publication of that newspaper, the newspapers Ceride-i Havadis was published in 1840 and Tercüman-ı Ahval was published in 1860. After publication of such newspapers, the newspapers were started to be published both in İstanbul and provincial centers. İzmir is among such provinces where a plenty of newspapers were published. Having provided service locally, those newspapers included a lot of news besides general situation of the Empire. Information which cannot be found in Ottoman Archive documents can be found by means of the newspapers. The newspapers undertook a significant role in introduction of the laws and regulations, issued by the central administration, to the public. In addition, requests and complaints of the people were conveyed to the authorities by means of the newspapers, and solutions could be found in this regard. In this context, Ahenk and Köylü newspapers, published in İzmir, provided service in line with above mentioned purposes. As such newspapers include invaluable information, they have been used as a source in our study and the information included in them have been confirmed by means of comparison with other sources. As the subjects of the study, post-Balkan war period and beginning of the First World War have been chosen. Issues of Ahenk and Köylü newspapers published in 1913-1914 have been examined and social, economic and cultural state of İzmir's centre has been tried to be put forward. Newspaper copies used in the study have been provided from newspaper collection of İzmir Ahmet Priştina City Archive Museum. The main source of the study consists of news related to İzmir in such newspapers. Articles, included in 1913 and 1914 issues of both newspapers with respect to İzmir, have been read and filed.Information obtained from both newspapers has been classified according to the subject matter and main topic and subheadings of the study have been established. In the study, not only such newspapers but also publications related to İzmir have been used. Those newspapers include news about sanjaks and districts of Aydın province besides İzmir. Moreover, political state of Ottoman Empire during related period and relations with other states were handled too and news aiming to inform people about general condition of the state were included in the newspapers. Keywords: İzmir, Newspaper, Aydın, Social, Cultural and Economic Structure.