İlk dönem kelamında istidlâl problemi -Mu`tezilî ve Sünnî yaklaşım açısından bir değerlendirme-

Abstract

Bu çalışma giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde öncelikle bilginin tanımı yapılmakta ve kelamın bilgi kaynakları tespit edilmektedir. Daha sonra delil ve istidlâlin tanımı yapılmakta ve istidlâl çeşitlerine kısaca yer verilmektedir.Birinci bölümde mu'tezilî ve sünnî kelamcılar açısından Kur'an'ın mahiyeti değerlendirilmektedir. İlk dönemde Kur'an'dan delil getirme yöntemleri incelenmektedir. Kur'an'dan sonra Sünnet'in kaynak niteliği ele alınmaktadır. Aynı şekilde mu'tezilî ve sünnî kelamcıların Sünnet'ten istidlâlde bulunma şekilleri tespit edilmektedir. Kur'an ve Sünnet'le bağlantılı olarak icmaın otoritesine ayrıca işaret edilmektedir. Burada icma ile istidlâl örneklerinden bahsedilmektedir.İkinci bölümde öncelikle Mu'tezile kelamında aklın temellerine yer verilmektedir. Bu bağlamda Yunan düşüncesi ile Mu'tezile etkileşiminden bahsedilmektedir. İlk Mu'tezile kelamcılarının aklı nasıl istihdam ettikleri belirtilmektedir. Yine sünnî kelamda aklın kaynak değeri incelendikten sonra ilk dönem sünnî kelamcıların aklî istidlâlleri anlatılmaktadır. Aklî istidlâl adı verilen bu bölümde son olarak ilk dönemde kullanılan istidlâl yöntemleri açıklanmaktadır.Üçüncü bölümde dilin nasları anlama konusundaki katkısı ele alınmaktadır. Mu'tezilî ve sünnî kelamcıların dile atıf yaparak kendi görüşlerini temellendirdikleri ifade edilmektedir. Dolayısıyla mu'tezilî ve sünnî kelamcıların gramer, semantik, şiir ve temsil gibi dile ilişkin unsurlar üzerinden istidlâlde bulundukları tespit edilmektedir. Burada luğavî istidlâl örnekleri ele alınmaktadır.Anahtar Kelimeler: Kur'an, Kelam, Sünnet, icma, akıl, dil, istidlâl.

This study consists of an introduction and three chapters. In introduction firstly concept of knowledge is described and information source of kalam is determined. Secondly concept of evidence and inference is described and kind of inference is included. In the first chapter, nature of Qur'an is evaluated by mu'tazılî and sunnî theologians. In early period of kalam methods of evincing from Qur'an is examined. After Qur'an, source worth of Sunnah is discussed. In the same way inference form of mu'tazılî and sunnî theologians from Sunnah is determined. Also authority of ijma is pointed in conjunction with Qur'an and Sunnah. Here inference of ijma examples are mentioned.In the second chapter firstly basic of reason is included. In this context interaction between Greek thought and Mu'tazılah is mentioned. How do use first theologians of Mu'tazılah reason? After source worth of reason is examined in sunnî kalam, reason inference that use sunnî theologians is showed in early period of kalam. Called reason inference in this chapter finally kind of reason inference is explained in early period of kalam. In the third chapter contribution of language is evaluated about subject of understand Qur'an and Sunnah. mu'tazılî and sunnî theologians ground their views by inference from language. Hence mu'tazılî and sunnî theologians inference from grammar, semantics, poem and exemplification. Here linguistic inference examples are evaluated.Keywords: Qur'an, Kalam, Sunnah, ijma, reason, language, inference.