Türkiye`de bölgelerarası enflasyon ve gelir yakınsaması

Abstract

ÖZETTÜRKİYE'NİN BÖLGESEL GELİŞME SÜRECİNDE ENFLASYON YAKINSAMASI VE ETKİLERİBu çalışmada; Türkiye'de istatistiki bölge birimlerine (İBBS) göre Düzey 2'de yer alan 26 bölge için bölgeler arasında enflasyon yakınsamasının varlığı; 2004:M01-2016:M12 dönemi aylık verileri kullanılarak 6 farklı modelle, enflasyonun bölgeler arası gelir yakınsaması üzerindeki etkileri ve bölgeler arası gelir yakınsaması hipotezinin geçerliliği;2004-2016 dönemi yıllık verileri kullanılarak 22 farklı model yardımıyla, mutlak β (beta) yakınsama, koşullu β yakınsama, σ (sigma) yakınsama ve varyasyon (değişim) katsayısı yaklaşımlarıyla analiz edilmiştir. Serilerin durağanlığı;Levin, Lin, Chu (2002), Im, Pesaran ve Shin (2003) ve Hadri (2000) panel birim kök testleriyle sınanmış ve serilerin I(1) oldukları görülmüştür. Seriler arasında nedensellik ilişkilerinin varlığı; Granger (1969) ve Dumitrescu ve Hurlin (2012) panel nedensellik testleriyle incelenmiştir. Modellerde yer alan seriler arasında eşbütünleşme ilişkisinin varlığı Kao (1999) panel eşbütünleşme testiyle sınanmıştır. Modellerde yer alan eşbütünleşme katsayıları PDOLS yöntemiyle tahmin edilmiştir.Analiz sonucunda Türkiye'de 2004-2016 döneminde enflasyon konusunda mutlak yakınsama ve koşullu yakınsama hipotezlerinin geçerli olmadığı görülmüştür. Fiyatlar genel düzeyi noktasında bölgeler arasında düşük hızlı bir ayrışma söz konusudur. Enflasyon için yapılan sigma yakınsama ve varyasyon katsayısı yaklaşımlarına göre de 2004-2016 döneminde Türkiye'de bölgeler arasında enflasyon yakınsaması değil, düşük hızlı bir enflasyon ıraksaması durumunun söz konusu olduğu görülmüştür. Ayrıca ilgili bölgenin Ülkenin Batı kesimimde yer alıp almaması, ortalama sıcaklık, yağış miktarı, karın yerde kalış süresi ve petrol fiyatlarının, enflasyonun birer belirleyicisi olduğu ve bu değişkenlerin enflasyon ıraksama hızı üzerinde etkili olduğu görülmüştür. Gelir yakınsamasının varlığını incelemek için yapılan analizlerde; mutlak β yakınsaması hipotezinin geçerli olmadığı, koşullu β yakınsamasının ise bazı modellerde geçerli, bazı modellerde geçersiz olduğu görülmüştür. Yakınsamanın olduğu modellerde yakınsama hızının, ıraksamanın olduğu modellerde de ıraksama hızının düşük olduğu tespit edilmiştir. Modellerin detayına bakıldığında; Doğu-Batı bölgesel kukla değişkenin istatistiksel olarak anlamsız olduğu ama gelir ıraksaması hızını bir miktar düşürdüğü görülmüştür. Fiyatlar genel düzeyi değişkenin katsayısı istatistiksel olarak anlamlı bulunmuş ve bu modelde koşullu β yakınsama hipotezinin geçerli olduğu tespit edilmiştir. Yakınsama hızı da oldukça yüksektir. Bu sonuçtan hareketle Türkiye'de 2004-2016 döneminde bölgeler arası enflasyon ıraksamasının, gelir yakınsamasını olumlu yönde etkilediği söylenebilir. Türkiye'de 2004-2016 döneminde bölgeler açısından, kişi başına düşen milli gelir noktasında bir yakınsama yaşanmıştır. Alt dönemler itibariyle bakıldığında; 2004 yılı başından, 2005 yılı Ağustos ayına kadar düşük hızlı bir gelir yakınsaması yaşandığı, bu tarihten 2007 Eylül'üne kadar gelir ıraksaması yaşandığı, küresel ekonomik krizin gün yüzüne çıktığı Eylül 2008'den itibaren gelir yakınsamasının hızlandığı, ekonominin sırasıyla %8.9 ve %11.1 büyüdüğü 2010-2011'de yıllarında gelir ıraksamasının başladığı, cari işlemler açığını azaltmak için daraltıcı para politikası uygulanan ve ekonomik büyümenin %4.8'e gerilediği 2012 yılında tekrar gelir yakınsamasının yaşandığı, ekonomik büyümenin görece ivme kazandığı 2013-2014 döneminde gelir ıraksamasının başladığı, yurtiçinde yaşanan siyasi gelişmeler ve FED'in daraltıcı para politikası uygulamaya başladığı 2015-2016 döneminde ise tekrar gelir yakınsamasının yaşandığı görülmüştür. Bu durumda genel olarak Türkiye'de ekonomik büyümenin hızlandığı dönemlerde gelir ıraksaması, ekonomik büyümenin düştüğü dönemlerdeyse gelir yakınsamasının yaşandığı söylenebilir.Anahtar Kelimeler: Bölgesel Enflasyon Yakınsaması, Bölgesel Gelir Yakınsaması, Bölgesel Enflasyonun Belirleyicileri, Bölgesel Gelir Yakınsamasın Belirleyicileri.

ABSTRACTINFLATION CONVERGENCE AND ITS IMPACTS ON THE PROCESS OF REGIONAL DEVELOPMENT OF TURKEYIn this study, existence of inflation convergence among 26 regions included in Level 2 of Nomenclature of Territorial Units for Statistics (NUTS) at 2004:M01-2016:M12 period is analyzed by 6 different models. Furthermore, impacts of inflation on income convergence among these regions and the validity of inter-regional income convergence hypothesis at 2004-2016 period is investigated by 22 different models. In analysis, absolute β convergence, conditional β convergence, σ convergence and variation coefficient convergence methods are employed. Stationarity of the series is tested by Levin, Lin, Chu (2002), Im, Pesaran and Shin (2003) and Hadri (2000) panel unit root tests and the series are found to be I(1). Existence of causality relationships between the series are examined with Granger (1969) and Dumitrescu and Hurlin (2012) panel causality tests. Existence of the cointegration relationship between the series in the models is tested with Kao (1999) panel cointegration test. The cointegration coefficients in the models are estimated by PDOLS method.It is found that the absolute convergence and conditional convergence hypothesis about inflation is not valid for the analysis period 2004-2016 in Turkey. At the general level of prices, there is a low speed divergence between regions. According to the sigma convergence and variation coefficient approaches for the 2004-2016 period, there is not inflation convergence among regions in Turkey, but there exists a low speed inflation divergence situation. In addition, whether the region is located in the western part of the country, average temperature, rain amount, time of snow on the ground and oil prices are the determinants of inflation and these variables have an effect on the inflation divergence.In the analysis on the existence of income convergence; it is seen that absolute β convergence hypothesis is not valid and the conditional β convergence is valid in some models and in some other models invalid. In the convergence models, the convergence speed and in the divergence models, the divergence speed is found to be low.Looking at the details of the models; it is observed that the East-West regional dummy variable is statistically insignificant, but the speed of divergence of income decreased slightly. The coefficient of the general level of prices is found to be statistically significant and for this model, conditional β convergence hypothesis is found to be valid. The convergence rate is also quite high. Moving from this results, it is evaluated the divergence of inflation in Turkey have positive impact on the income convergence among the regions from 2004 to 2016. For the period of 2004-2016 in Turkey, there arises a convergence in per capita national income. Looking at sub-periods; From the beginning of 2004 to August 2005, there was a low-speed income convergence, from that time to September 2007 the income diverges. The income convergence accelerated from September 2008 when the global economic crisis started. In 2010-2011, when the economy grew by 8.9% and 11.1% respectively, the income divergence started. In 2012, when the contractionary monetary policy applied to reduce the current account deficit and the economic growth declines to 4.8%, income convergence takes place. Income divergence started in 2013-2014, which are the years of relatively accelerated economic growth. In 2015-2016, by the national developments and the fact that FED started to implement the tightening monetary policy, income convergence was observed. As a general summary, the income diverges in the periods of accelerated economic growth in Turkey and income converges when the economic growth is in fall.Key Words: Regional Inflation Convergence, Regional Income Convergence, Determinants of Regional Inflation, Determinants of Regional Income.