Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası para politikaları ve dış ticarete etkileri (2001 sonrası)

Abstract

Bu tezin amacı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın (TCMB) para politikalarının dış ticaretine etkilerini ele almaktır. Çalışma 2001 sonrası dönem ile sınırlandırılmıştır. Bu amaç ve sınırlılık çerçevesinde çalışma, üç bölüme ayrılmıştır. Birinci bölümde TCMB'nin para politikaları, amaçları ve araçları ele alınmıştır. Öncelikle TCMB'nin gelişimine yer verilmiş ve 2001 öncesi para politikaları kısaca açıklanmıştır. Ardından 2001 sonrası dönemde para politikaları detaylı biçimde sunulmuştur. Burada para politikalarında araçlar ve TCMB para politikasının amaçları açıklanmıştır. Son olarak bu bölümde 2001 sonrasında TCMB'nin para politikalarının amaç-sonuç ve sebep-sonuç ilişkileri çerçevesinde irdelemesine yer verilmiştir. İkinci bölüm, Türkiye'de dış ticaretin ele alındığı bölümdür. Çalışma sınırlılığına bağlı olarak Türkiye'de dış ticaretin değişimi ve gelişimi 2001 öncesi ve sonrası olmak üzere iki kısımda açıklanmıştır. Teslim şekillerine göre dış ticaret, ödeme şekillerine göre dış ticaret, tarife dışı engeller ve uygulamaları ile Türkiye'nin dış ticaretindeki yapısal sorunlar ile dezavantajlar ele alınmıştır. Üçüncü bölüm, ilk iki bölüm ile hazırlık yapılan ve tezin temel amacına işaret eden TCMB para politikalarının dış ticarete etkilerinin açıklandığı bölümdür. Burada öncelikle gelişmiş ve gelişmekte olan ekonomilerde mevcut durum literatürde yapılmış araştırmalar üzerinden değerlendirilmiştir. Sonrasında TCMB para politikalarının dış ticarete etkileri 2001-2008 ve 2008-2018 olmak üzere iki dönemde analiz edilmiştir. 2000 sonrası dönemde dalgalı döviz kuru sisteminin benimsenmesiyle uluslararası ticaretin gelişmesi yönünde atılan adım olumlu karşılanmış ve enflasyon hedefi uygulamalarıyla birlikte döviz kurunun stabil hale gelmesinde etkili olmuştur. Bu durum ihracatın gelişmesine katkı sağlarken diğer taraftan ülkemize giriş yapan sermayeyi de artırmıştır. Merkez Bankası, piyasalardaki gelişmelere likidite ve faiz oranlarına dönük kontrollü müdahalelerde bulunarak yatırım ve sanayi malları ithalatına bağımlı gelişme gösteren ihraç kalemlerinin yarattığı finansal boşlukları doldurma eğilimi sergilemektedir.

The aim of this thesis is to consider the effect of the monetary policies of the Central Bank of the Republic of Turkey (CBRT) on foreign trade. The study was limited to the period after 2001. Within the framework of this aim and limitation, the study is divided into three sections. In the first section, monetary policies, objectives, and tools of the CBRT were discussed. First of all, the development of the CBRT was mentioned, and the monetary policies before 2001 were briefly explained. Afterward, monetary policies in the period after 2001 were presented in detail. Here, the instruments in monetary policies and the objectives of the monetary policy of the CBRT were explained. Finally, in this section, monetary policies of the CBRT after 2001 have been examined within the framework of purpose-result and cause-effect relations. The second section is the section that dealt with foreign trade in Turkey. Depending on the limitations of the study, change and development of foreign trade in Turkey are explained in two sub-sections, as before and after 2001. Foreign trade in terms of Incoterms and payment methods, non-tariff barriers and their applications, structural problems in the foreign trade of Turkey and their disadvantages were discussed in this section. The third section was the section, indicating the primary aim of the thesis and supported by the first two sections, where the effects of monetary policies of the CBRT on foreign trade were explained. Here, the current situation in developed and developing economies was evaluated using the studies conducted in the literature. Subsequently, the effects of the monetary policies of the CBRT on foreign trade were analyzed in two periods: 2001-2008 and 2008-2018. The adoption of the floating exchange rate system in the post-2000 period was a positive step towards the development of international trade and was influential in the stabilization of the exchange rate with the inflation targeting applications. This situation contributed to the development of exportation on the one hand and increased the capital inflow to our country on the other hand. The Central Bank tends to fill the financial blanks created by the export items that are dependent on investment and industrial goods imports by providing controlled interventions for liquidity and interest rates depending on the developments in the markets.