Bozkır kültüründe alkollü içecekler

Abstract

Alkollü içecekler, Türk-Moğol toplumlarının inanç ve uygulamalarını gerçekleştirmelerinde önemli bir âmildir. Alkollü içeceklerin Türk-Moğol kültürlerindeki önemine karşın bozkır kültüründeki yeri ve önemi ile ilgili birkaç eser dışında derli toplu bir çalışma bulunmamaktadır. Bu nedenle `Bozkır Kültüründe Alkollü İçecekler` adlı tezimiz bu alana katkı sağlamak ve alkolün bozkır kültüründeki önemini ortaya koymak amacıyla hazırlanmıştır. Böylelikle hem bozkır çevresinde alkollü içecekler hakkında bilgi sahibi olunmuş hem de Türk-Moğol kültürlerinin alkolle ilgili inanç ve uygulamaları değerlendirilmiştir.Çalışmada Türk-Moğol toplumlarına ait destanlar, hikâyeler ve özellikle Çin, Arap, Fars, Grek, ve Rus kaynakları esas alınarak, Türk-Moğol toplumlarının kullandığı içkiler kültürel yapıları çerçevesinde incelenmiştir. Konuya ışık tutan kaynaklardan yararlanılarak Türk-Moğol toplumlarının ilk dönemleri ve sonrasındaki kültürel devamlılıklarının bütün yönlerinin ortaya konulabilmesi için bozkır toplumlarının sosyal, dinî, iktisadî, kültürel, idari ve askerî yapıları incelenmiştir. Alkol, sadece tarihi bilgilerle sınırlı kalmadığı için çalışmamız boyunca tarihi eserlerin yanı sıra arkeoloji, coğrafya, tıp, dil bilimleri gibi farklı bilim dalları ile ilgili çalışmalar da incelenmiştir. Çalışmamızda bizi en çok zorlayan husus bu farklı bilim dalları ile ilgili bilgilerin özümsenip tarihi bilgilerle harmanlanması ve teknik bilgilerin kolay anlaşılabilmesi için en basit şekilde aktarılması olmuştur.Çalışmanın Giriş kısmında alkollü içeceklerin tarihi kısaca özetlendikten sonra, bozkır hayatının alkollü içeceklerin oluşmasındaki etkisine değinilmiştir. Çeşitli kaynaklardan elde edilen bilgilere göre, çalışmamız altı bölümden oluşmaktadır. Birinci Bölüm'de Türk-Moğol toplumlarının bozkır kültür çevresinde içki ile ilgili kullanmış oldukları aletler hakkında bilgiler aktarılmıştır. İkinci Bölüm'de tezimiz açısından önemli olan bozkır çevresinin hangi içkileri içtiği hakkında bilgiler verilmiştir. Araştırmamızın en kapsamlı bölümü olan Üçüncü Bölüm'de alkollü içeceklerin bozkır kültüründeki önemini ortaya koymak için Türk ve Moğol inancında yer edinmiş olan Gök Tanrı ve Şamanizm'in yanı sıra çeşitli bozkır gelenekleri ve ibadetlerinde alkollü içeceklerin rolü incelenmiştir. Bunu yaparken ilgili bilgiler tahlil edilmiş; ayin, kurban törenleri, ruhlara olan inanç, bahar ve güz şölenlerinde içkinin konumu ortaya konulmuştur. Dördüncü Bölüm'de toplumsal hayat içinde içkinin rol aldığı durumlar ve önemi ele alınmıştır. Beşinci Bölüm'de cihan hâkimiyeti ülküsü fikrini taşıyan bozkır imparatorluklarının alkollü içecekleri kullanım alanları ve çeşitli uygulamalarda içkinin mevcut durumu ile ilgili konular anlatılmıştır. Altıncı Bölüm'de ise içkinin sanatta, atasözlerinde, deyimlerinde ve ağıtlarında ve şiirlerinde kullanımı ortaya konulmuştur. Araştırmalarımız sonucunda elde edilen bilgilerin ağırlık noktası Üçüncü Bölüm olduğu için bu bölüm diğerlerine nazaran daha çok yer almıştır. Bu durum tamamen bilgilerin konularına göre dağılımından kaynaklanmaktadır. Ayrıca konu ile ilgili bilgi olduğu sürece bozkır kültürü verilmiş, fakat bilginin yetersiz olduğu durumlarda Sibirya toplumları üzerinden bilgiler elde edilmiştir. Bu nedenle çoğunlukla da Sibirya bölgesi ile ilgili bilgiler verilmiştir. Sonuç kısmında ise tüm bu bilgilerin genel bir değerlendirmesi yapılmıştır. Türk-Moğol kültürel yapılarının incelemesiyle alkollü içeceklerin yaşamın her alanında yer edindiği görülmüştür. Bu kadar yer edinmesinin arkasında yatan en önemli neden alkolü kutsal bularak olağanüstü güçler atfedilmesi olmuştur.

Alcoholic beverages are the most important reason in Turkish-Mongol society's executing their faith and applications. Despite the importance of alcohol in Turkish-Mongol cultures, there is not a detailed study about the place and importance of alcohol in steppe culture except than a few studies. That is why our thesis entitled `Alcoholic Beverages in Steppe Culture` is prepared to fill the void and state the importance of alcohol in steppe culture. Thanks to this both the information about the alcohol in steppe environment gathered and the beliefs of Turkish-Mongol cultures about alcohol is evaluated.In the study the epics and stories, being one of the most significant sources in Turkish-Mongol history, especially from Chinese, Arabic, Persian, Greek and Russian sources, the drinks that the Turkish-Mongol societies used are examined in the cultural perspective. By making use of the resources enlightening the subject, in order to put all aspects of Turkish-Mongol societies' first periods and following cultural continuity, steppe societies' social, religious, economic, cultural, administrative and military structures are investigated. Beyond any doubt, alcohol is not a simple topic which can be investigated just by historical documents. With this purpose, besides historical documents, archeology, geography, medicine, linguistic studies are also analyzed. The most challenging issue in our study is to combine these different subjects' findings with historical findings and simplifying the topic so as to make it understandable. In the introduction of this study after summarizing the history of alcoholic drinks, the effect of steppe life's in the formation of alcoholic drinks is mentioned. According to the information that are gathered from the different sources, our study consists of six sub sections. In the first part, there is information about the tools that are used for alcoholic drinks in view of steppe culture of Turkish-Mongol societies. In the second part, the topic that is important about our thesis which is the drinks that are drunk in steppe culture is mentioned. The most detailed part of our study the third part is about the role of alcohol in Tengri, and Shamanism beliefs and some traditions to put forward the importance of alcohol in steppe culture of Turkish-Mongol beliefs. While doing this the relevant documents are examined, and the position of alcohol is presented in ritual ceremonies, sacrifice, beliefs in spirits and autumn festivals. In the fourth part the role of drink in social life and its importance is introduced. In the fifth part, the usage of alcoholic drinks and the statue of drink in certain topics in the steppe culture which holds the reign of world belief are presented. The sixth part is about the usage of drink in art, proverbs, idioms, requiem and poems. The weight of the information of our research is focused on the third part, hence this part covers a bigger section than all the other parts. This is entirely about the distribution of the information by topics. Moreover, as there is information about the steppe culture it is included but when the information is not sufficient the data is gathered about the Siberia societies. For this reason, there is information mostly about Siberia region. In the conclusion part, all the information is generally evaluated. By investigating Turkish-Mongol cultural structures it is seen that the alcoholic drinks are used in all aspects of life. The main reason why it is so spread is their considering the alcohol as holly and loading supernatural powers to it.