Türk basınında Türk-İngiliz ilişkileri (1945-1950)

Abstract

Türkiye ve İngiltere arasındaki ilişkiler yeni Türk devletinin kurulmasından bugüne kadar pekçok değişik safhadan geçmiştir. Her iki devlet de birbirleri ile olan ilişkilerinde kendi çıkarlarınıgözetmiştir. Türk-İngiliz ilişkilerini belirleyen, ilişkilere yön veren siyasi olaylar meydanagelmiştir.Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşı'ndan mağlubiyetle çıkmıştır. Savaştan sonra imzalananMondros Antlaşması ile Osmanlı devleti fiilen sona ermiştir. Bu anlaşmadan sonra İngiltere'ninpolitikası Osmanlı Devleti'ni yani Anadolu'yu paylaşmaktan yana olmuştur. Anadolu'dabaşlayan Milli Mücadele hareketini sekteye uğratmak ve bu harekete son vermek için her yolabaşvurmuştur. Yunanistan'ın İzmir'e çıkışını desteklemesi bunun en somut örneğidir.Anadolu'daki bu bağımsızlık direnişinin karşısında olan tüm olayları desteklemiş ve İstanbulhükümeti ile işbirliği içinde olmuştur. İngiltere'nin hedefi bağımsızlık savaşının başarısızlıklasonuçlanmasıdır. Tüm bunlara karşılık Anadolu'daki bağımsızlık savaşı devam etmiş ve dışpolitikada diplomatik kanallar açık tutulmuştur.Milli Mücadeleyi başarılı bir şekilde sonlandıran yeni Türk devleti uluslararası arenadakendini kabul ettirmiş ve Birinci Dünya Savaşı'ndan galip çıkan devletlerle aynı statüde yeralarak Lozan'ı imzalamıştır. İngiltere ile bu dönemde önemli siyasi olaylar meydana gelmiştir.Bu olayların en başında Musul Meselesi gelir. Musul meselesinde İngiltere kendi çıkarlarınıgözeterek bencil bir tavır takınmıştır. Meseleyi Milletler Cemiyeti'nde kendi lehine çözümlemesiTürk devleti tarafından hoş karşılanmamıştır. Türk devleti kendi içindeki sorunlardan ötürüMusul'u terk etmek durumunda kalmıştır. Dolayısıyla İngiltere'nin tutumundan ötürü Türkiye budönemde Sovyet Rusya ile yakınlaşmıştır.Türkiye cumhuriyet döneminde bağımsızlığını tehdit eden her türlü ilişkiden uzak durmuştur.Komşuları ile ilişkilerinde dosthane bir tutum sergilemiştir. Türkiye dış politikasında geçmiştengelen tecrübelerinden ötürü acemilik yaşamamış kararlı ve onurlu duruşunu korumuştur. Atatürkdöneminin dış politikasını belirleyen temel strateji Mustafa Kemal Paşa'nın `Yurtta Sulh CihandaSulh` sözü olmuştur.Atatürk sonrasında, dünyada yeni bir cihan savaşı patlak vermiştir. Bu savaş süresincecumhurbaşkanı İsmet İnönü dış politikanın Lozan sonrasındaki gibi olmasını ve devam etmesiniistemiştir. Türk devlet adamları var olan ilişkileri korumak ve daha da geliştirmek için çaba sarfetmişlerdir. Dış politikasında bir nevi denge siyaseti izleyen Türkiye fiili olarak savaşa girmemişfakat savaşın soğukluğunu ve tehlikesini ensesinde hissetmiştir. Bu savaş süresinde Sovyet Rusyave İtalya Türkiye için endişe verici hamlelerde bulunmuştur. İngiltere ise Türkiye'nin toprakbütünlüğünü savunmuştur. Türkiye cumhuriyeti bir devlet olarak bu zorlu ve tehlikeli süreçtemantıklı bir ustalık kabiliyeti ile tüm baskılara karşılık savaşa girmemiş yeni bir devlet olaraksınavı başarıyla tamamlamıştır.1945-1950 yıllarında İngiltere ile ilişkilerimizde bir azalma olmuş ve İngiltere'den ziyade dışpolitikada aktif rol alan karakter ABD olmuştur. Bunun nedeni II. Dünya Savaşı'ndan ekonomikolarak yıpranmış İngiltere'nin batının koruyucu rolünü ABD'ye devretmesidir. Bu tezin amacı1945-1950 yılları arasında Türk basınına yansıyan İngiltere ile ilişkilerimize ışık tutmaktır.İlişkilerimizin basına yansımasını ve ilişkilerimizin boyutunu araştırmak için döneme ait gazete,süreli yayınlar ve başbakanlık arşivi incelenmiştir. Bu araştırmalar neticesinde İngiltere ile olanilişkilerimiz ekonomik siyasi sosyal ve askeri olmak üzere dört ana başlık altında incelenmiştir.Bu tezin amacı İngiltere ile öteden beri var olan ilişkilerimizin bu altı yıllık süreçte ne durumdaolduğunu ve ne gibi aşamalardan geçtiğini araştırmaktır.Yapılan araştırmalar sonucunda, batının savunuculuğunu ABD'nin bayrağı İngiltere'dendevralmasından ötürü 1945-1950 yılları arasında ilişkilerde durağan bir dönem yaşandığıgörülmüştür. Buna rağmen ilişkiler dostane bir şekilde devam etmiştir. Her iki ülkenin debirbirleriyle ticari ilişkileri olmuş, devletler ilişkilerinde saygılı bir politika izlemiştir. İngilizlerözellikle Türkiye'nin kendileri için iyi bir piyasa olduğunu düşünerek ticari ilişkilerini daha daarttırmak düşüncesinde olmuştur. İki ülke birbirleriyle olan ekonomik ilişkilerin gelişmesi içinçaba göstermiştir.Türkiye'de demokrasi sürecinin ve çok partili hayata geçişin gerçekleştiği bu süreçte İngiltereile kültürel ve sosyal faaliyetler hız kazanmıştır. Atatürk devrimleri ile çağdaşlaşmaya başlayan,değişen ve gelişmeye çalışan, kültürel hayatın yeni bir boyut kazandığı yeni Türkiye İngiltere ilekültürel ilişkilerini sıkı tutmuştur.ABD'nin bu dönemde ön planda olması İngiltere ile askeri ve siyasi ilişkilerimizde seyrelmeyesebep olmuştur. Amerika'nın Marshall Planı ve Truman Doktrini ilişkilerdeki bu seyrelmeninbaşlıca sebepleri olarak gösterilebilir.1945-1950 yılları arasında yapılan araştırmalar sonucunda gerek İngiltere gerek Türkiye kendiçıkarları doğrultusunda ilişkilerinin seyrini belirlemiştir. İki devlet de birbirlerinin toprakbütünlüğüne ve bağımsızlığına saygı duymuştur. Dolayısıyla saygı ve dostluk çerçevesindeilişkiler şekillenmiştir.

The relations between Turkey and England has passed from many different phases since thenew Turkish goverment was founded. Both countries have looked out their own interests in therelations between them. There have been political events which directed and determined theTurkey – England relations. Ottoman Empire was defeated in World War One. As a result of signing the Mondros treatyafter the war, Ottoman Empire actually died out. After this treaty, British policy on OttomanEmpire was to share the country, Anatolia. They have tried every possible way to bring to astandstill and to end the National Struggle Movement which started in Anatolia. Supporting theoccupation of Greece in İzmir was a tengible example. They have supported all the eventsagainst this Independence Resistance in Anatolia and cooperated with İstanbul goverment. Theaim of England was the conclusion with failure of Independence War. Despite all, theIndependence War in Anatolia has continued and political channels in foreign policy have beenkept open. The new Turkish State which succeeded the national struggle has put across in internationalarena and signed the treaty of Lousanne with the prevailing countries of World War One as thereal statute. There have been important political events with England in this period.The mostimportant event was Musul issue. In Musul İssue , England acted selfishly for its own intrests.Turkish State sisdn't like the way that England solved the issue for their good in the league ofnations. Turkish State had to abondan Musul because of interior problems. After the attitude ofEngland fort he issue, Turkey has become closer to Soviet Russia in this period.Turkish Republic has stayed away all kind of relations which threatened its independence. Itmaintained friendly relations with its neighbours. Turkey has preserved an honored attitude inforeign policy without being affected by the past policies. The saying of Mustafa Kemal's `Peace at Home, Peace in the World ` was the motto fort he basic strategy in foreign policyinAtatürk's era. After Atatürk, a new World War bursted out. During this war, president İsmet İnönümaintained tha same attitude as it was after the treaty of Lousanne. The turkish statesmen havetrie to maintain and improve the existing relations. Turkey actually didn't enter the war becauseof following a balanced foreign policy. But Turkey felt the danger and the coldness of the warclosely. During this period of war, Soviet Russia and Italy made worrying movements againstTurkey. However, England defended Turkey's territorial integrity. Turkish Republic as a newfounded republic has succeeded to be up to tests by not involving the war via logical and talentedbehaviour in hard and dangerous period.Between 1945 and 1950, there has been decrease in the relations with England and the USAhad an active role in foreign policy with Turkey. The main reason for this England has assignedthe role of guardianship of Europe to the USA because of the economical collapse after WorldWar Two. The aim of this thesis is to set light to the relations with England which were reflectedin Turkish press. To do this, the newspapers, periodicals and the archive of premiership wereanalyzed. The aim of this thesis search what has happened in the longstanding relations with England inthis six years period. 6As a result of search, after the USA assigned the guardianship of Europe from England, aconstant period in the relations with England has been seen. We have still kept a friendly relation.Both countries has busines connection and followed respectful relations. England especiallywanted to increase the business connection as they thought turkey was a good market. Bothcountries have tried to improve the business connection. In this period in which Turkey was in transition to democracy and mıltiparty period, thecalturel and social activities between two countries gained speed. Turkey which started tobecome modernized in the light of Atatürk's revolutions and had a new dimention in culturel life,has kept hold of culturel activities with England. Because the USA was at the forefront, the relations in military and politics with England havedecreased. Especially American's Marshall plan and Truman doctrine were the main reasons forthat.As a result of searches, between 1945 and 1950, both countries have specified the way of theirrelations for their own intrests. They have both respected each other's territorial integrity andindependence. Therefore, relations have been kept in respect and friendship.