Ladanên civakî di helbestên nalî de

Abstract

ÖZETBu edebi araştırma ünlü Kürt Şairi Nali'nin şiirlerinde, aykırılık ve toplumsal kuralların dışına çıkma ile ilgili bir çalışmadır. Elde edilen ve mevcut şiirler göz önüne alınarak, toplum kurallarının dışına çıkma ile ilgili birkaç çeşit örnek seçilmiş ve yorumlanıp değerlendirilmiştir. Şair Nali'nin şiirlerinde bulunan görüngücü olaycı veya fenomen şiirler konu olarak seçilmiş ve önemi değerlendirilmiştir. Toplumsal kuralların dışına çıkma konusu üzerine akademik araştırma yapmak ve yazmak büyük bir önem ve değer taşımaktadır.Nali'nin bir diğer adı Xıdır (Hıdır)'dır ve babası Ahmed Şaveysli Ali Bey Mikail dir. 1800 yılında Şarezur ovasının Xakuxol köyünde doğmuş ve 1872 yılında vefat etmiştir. O dönemin eğitim ve öğretim sistemine göre önce Kutsal Kuran-ı Kerimi ve Farsça dersler ve kitaplar okumuş ve Feqe ünvanına ulaşıp dini bilimleri elde etmek amacıyla Kürdistan'ın çeşitli il ve ilçelerinde bulunan okulları okumuştur. Bu okullarda Feqe ünvanını aşarak Mela veya Hocalık icazesi ve ünvanını elde etmiştir. En çok yaşadığı kentler (Sine, Sablax, Zerdiavaya Qeredax, Helepçe ve Süleymaniye) dir. Qeredax'da Abin Alxiyag'lı Şeyh Muhammed Hocanın yanında okumuştur. Qeredax tekkiyesinde Matematik ve bazı bilimsel dersleri Şeyh Ali Mela'dan almıştır. Nali'nin çok iyi bir hoca (Mela) olduğu belirtilmektedir. İslam, Eski Yunan ve Arap kültürleri ve Klasik Kürt, Arap ve Fars edebiyatı uzmanıydı. Kendisi özellikle Kürtçe, Arapça ve Farsça klasik edebiyat hazinesi sahibi olup ve bu üç hazinenin dilinde de çeşitli şiirler ve eserler yazmıştır. Bu araştırmada Nali'nin şiirlerinde genel toplum üzerine çalışılmıştır. Bu şiirlerin Kürt toplumu üzerinde nasıl değerlendirildiğini ve nasıl aykırı ve yabancı olarak nitelendirildiğinisunduk.Nali'ninşiirlerinin iyi ve kötü yanlarının toplum üzerindeki etkisi, şiirlerindeki aykırılık ve yabancılığı nasıl cümleler ile sunduğunu, bu aykırılığın gelecek nesilde nasıl etki yarattığını ve ondan sonra gelen şairler ve yazılan şiirler üzerinde nasıl bir etki bıraktığını değerlendirdik.Anahtar kelimeler: Toplumsal kuralların dışına çıkma, toplum, aykırılık, şiir, Şair Nali, Şiir örnekleri, klasik şiirde kullanılan dil.

ABSTRACTThis thesis is about a literary research discussing the social deviations in Naly's poems as per the poetic examples tackling many social deviations in the poems and their critical analysis, in addition to discussing the importance of the above-mentioned theme as a poetic phenomenon in Naly's poemsWorth mentioning the social deviations theme is an important element to be discussed academically.Naly's real name is (Kidhir) the son of Ahmed Shaweys the son of the Beg Michael family, born in (Khak w Khole) a small town in Sharazore plateau in (1800) A.D, and died in (1872) A.D.The studying approach back then (19 Century Era) the holy Quran and Persian booklets were the starting point of his education process, to join the Islamic Jurism as a means gaining more education traveling and residing among various cities, towns, villages and schools within northern part of Iraq such as ( Sina and Sablagh, zerdiaway Qeredagh, Helebjeh and Sulaimaniah). eventually given license to become a Mullah. He was a student of (Sheikh Muhammed bin Al- Kheyat) in sulaimaniah, and in Qeredagh he studied Mathematics as a student of (Sheikh Ali Mela), Naly was a qualified and intellectual Mullah, he was an expert in Islamic and old Greece cultures , having good information about Arabic rhetoric and the Persian, Arabic and Kurdish classical norms, In addition to his fluency in the three languages of Kurdish, Persian and Arabic. This thesis illustrates the social side in Naly's poems and how it was seen as an abnormal and controversial subject, emphasizing, to which extend the poems were acceptable among the people. The poems also concentrate on revealing the good and evil individuals of the society, using unusual words and phrases in order to normalize its usage in the future. Keywords: social deviations, society, deviation, social, poem, Naly, the poet Naly, poetic examples, the classical poetic langua.