Avanîya lêkeran di Kurancî de

Abstract

Fiiller, bir dilin en önemli unsurlarındandır. Evrendeki her bir varlığı tanımlayan bir isim mevcutken bu varlıkların yapmış oldukları hareketleri, içinde bulundukları durumları, etkilendikleri işleri ifade eden sözcüklere de ihtiyaç duyulmuştur. İşte fiiller, bu yönüyle varlıkların yapmış oldukları bir işi, hareketi, oluşu, durumu vb. dil içinde ifade etmemize yardımcı olmuştur.Fiiller, gerek yapısına göre gerekse çatı bakımından çeşitli başlıklar halinde karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmamızda, ''çatı bakımından fiiller'' başlığının alt başlığı olan edilgen yapıyı göz önüne sermeye çalıştık. Evrensel bir bakış açısıyla Hint Avrupa dil ailesinden olan İngilizce ve Kürtçenin ortak yönlerinin ve farklılıklarının olduğunu biliyoruz. Bunun dışında Kürtçedeki edilgen yapının semantik ve biçimsel yapıyla ele alınması gerektiğini ve buna bağlı olarak geniş bir tanımlamaya ihtiyaç vardı. Klasik Kürt edebiyatı döneminde; yazılı metinlerde biçimsel olarak bir edilgen yapıyı eserlerde görmezken bu dönemde edilgen yapıyı sadece semantik bakış açısıyla görmekteyiz. Bunun dışında o dönemde sözlü edebiyat ürüne ait olan dengbejî kültüründe gerek biçimsel gerekse semantik bakış açısıyla kullanıldığını görmekteyiz. Günümüz modern dönemi yazılı ürünlerinde ise biçimsel bakış açısının fazla kullanıldığı artık semantik bakış açısının önemini biraz daha kaybettiğini görmekteyiz. Son olarak edilgen yapı 19 yy. yazılı metinlerinde kendisini gösterdiğini ve bu dönemde edilgen yapıyı oluşturan yardımcı fiillerin roman, dergi, gazetelerde fazla kullanıldığını görmekteyiz. Günümüzde edilgen yapıyı oluşturan yardımcı fiil olan `hat- `ın, bölgeden bölgeye kullanım sıklığı farklılık göstermektedir. Buna bağlı olarak bazı bölgelerde edilgen yapıyı oluşturan yardımcı fiilinin kullanılmadığı, buna karşın edilgen yapıyı bir etken yapıyla kullanılıp edilgen anlamı verilmeye çalışıldığı görülmektedir.Anahtar Kelimeler: Fiiler , Çatılı Fiiler, Edilgen Yapı, Semantîk , Biçimsel

ABSTRACTMASTER'S THESİSPASSİVE VOİCEÖMER KAPLANSupervisor: Prof. Dr. Vecihi SÖNMEZ2018, 107pageVerbs are one of the most important elements of a language. Each entity in the universe is identified through names and the words that express the activites which these entities have made, the situations in which they exist, and the works affected by them have been needed. In this regard, the verbs help express the works, movements, occurrences, statutes, etc. carried out by these entities within the language.Verbs are under different titles according to either their structures or their voice. In this study, we tried to reveal the passive structure, which is a subtitle of verbs in terms of their voice structure. From a universal perspective, English and Kurdish from the Indian European language family have common features and differences as well as the passive structure of the Kurdish language should be considered with semantic and formal structure and accordingly a broad definition was needed. During classical Kurdish literature; while we cannot see the passive structure in written texts, in the same period we see the passive structure only from a semantic point of view. Apart from that, we observe that it is used both formally and semantically in dengbejî (mintrel) culture, which is a part oral literature. As for today's modern period written texts we can see that formal perspectives are used more and are losing the importance of the semantic perspective. Lastly, the passive structure was seen in the 19th century written texts and in this period auxiliary verbs forming the passive structure were used more frequently in novels, magazines, newspapers. Nowadays, the `hat-`, which is the auxiliary verb that constitutes the passive structure shows the different frequency of use from region to region and hence, in some regions the auxiliary verb making the passive structure is not used while active structure is used to give a passive meaning. Keywords: Verbs, Passive Voice, Semantics, Forma