Kültüre duyarlı stres programının yaşam doyumu, bilinçli farkındalık ve stres düzeylerine etkisi

Abstract

Stresin insan yaşamındaki yeri yadsınamaz hale geldiği için bu konu üzerine yapılan çalışmalar uzun süredir devam etmektedir. Stresle başa çıkma yollarının bireyden bireye, kültürden kültüre değişiyor olmasının yanı sıra stresin yaşanılan zaman ve koşullara göre değişkenlik gösteren farklı süreç ve belirtiler ile ortaya çıkması da, stres üzerine farklı türde çalışmaların yürütülmesine yol açmaktadır.Bu çalışma, kültüre duyarlı ve bilinçli farkındalık temelinde hazırlanan bir stres azaltma programının, bireylerin yaşam doyumu, bilinçli farkındalık ve stres düzeylerine olan etkisinin incelendiği deneysel bir çalışmadır. Araştırmada, deneysel çalışmalarda sıklıkla kullanılan ön-test, son-test kontrol gruplu desen kullanılmıştır. Kullanılan 2x3'lük split-plot desende, birinci faktör işlem gruplarını (bir deney, bir kontrol); ikinci faktör ise bağımlı değişkene ilişkin ölçümleri (ön-test, son-test, izleme testi) göstermektedir. Araştırma modelinde bir bağımsız; üç bağımlı değişken bulunmaktadır. Araştırmanın bağımsız değişkeni `Kültüre Duyarlı Stres Programı (KDSP)`; bağımlı değişkenleri ise yaşam doyumu, bilinçli farkındalık ve stres düzeyleridir.Çalışma, deneysel bir desen ile yürütüldüğünden evren ve örneklem çalışması yerine araştırmada `çalışma grubu` kullanılmıştır. Çalışma grubunu, 2017/2018 akademik yılı içerisinde Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Erciş Meslek Yüksekokulunda eğitim gören öğrenciler oluşturmuştur. Araştırmada kullanılan `Bilinçli Farkındalık Ölçeği`, `Yaşam Doyumu Ölçeği` ve `Algılanan Stres Ölçeği` Erciş Meslek Yüksekokulunda öğrenim gören 331 öğrenciye uygulanmıştır. Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılan ölçeklerden elde edilen sonuçlara göre, bilinçli farkındalık ve yaşam doyumu düzeyleri düşük, stres düzeyleri yüksek olan 40 öğrenci seçilmiştir. Bu öğrenciler seçkisiz olarak deney ve kontrol gruplarına atanmıştır. Deney grubuna KDSP içeriğinde yer alan teknikler sekiz oturum süresince uygulanmıştır. Kontrol grubuna ise herhangi bir müdahalede bulunulmamıştır.Hazırlanan programın dikkate alınan üç değişken üzerinde etkili olduğunu ortaya koyan bulgular elde edilmiştir. Bilinçli farkındalık düzeylerinde deney grubunun ön-test puan ortalamaları x̄=39,85 iken, son-test puan ortalamaları x̄=76,10 düzeyine yükselmiştir. İzleme testinde ise deney grubunun puan ortalamaları x̄=72,60 olarak bulunmuştur. Ortalamalara bakıldığında, katılımcıların bilinçli farkındalık puan düzeylerinde artış olduğu ve izleme testi sonuçlarına göre kalıcılığının devam ettiği görülmektedir. Bu bulgular, programın bilinçli farkındalık düzeyleri üzerinde etkili olduğunu göstermektedir. Literatür araştırmaları sonucunda ise bu bulguların desteklendiği görülmektedir. Yaşam doyumu puanlarına göre, deney grubu katılımcılarının ön-testten aldıkları puan ortalaması x̄=9,95 iken, son-test puan ortalamaları x̄=19,20 düzeyine kadar yükselmiştir. İzleme testi açısından deney grubunun aldığı ortalama puan ise x̄=18,85'tir. Bu bulgular göz önüne alındığında, hazırlanan programın yaşam doyumu puanlarını arttırdığını ve yapılan tutum değişikliklerinin kalıcılığını desteklediğini söylemek mümkündür. Son olarak ise stres değişkenine bakıldığında deney grubunun ön-test ölçümlerinden aldığı ortalama puan x̄=23,70; son testten aldığı ortalama puan x̄=8,30 olmuştur. İzleme testinden ise deney grubunun aldığı ortalama puan x̄=8,80 olarak gerçekleşmiştir. Bu bulgular hazırlanan programın algılanan stres puanları üzerinde etkili olduğu ve katılımcıların puanlarını düşürdüğü görülmektedir. Elde edilen puan düşüşlerinin izleme testi ile devam ettirildiğini söylemek mümkündür.Yapılan analizler sonucunda, üç değişken açısından da ortalama farklarının gruplar arasında anlamlı farklılıklar gösterdiği bulunmuştur. KDSP'nin üç değişken üzerinde de etkili ve kalıcı olduğu bulgular sonucunda ortaya konmuştur.

The stress in human life has become undeniable, so that studies on stress have been being carried out for a long time. As the stress arises into different processes and symptoms that vary according to the time and conditions experienced, and as the ways of coping change from individual to another one and from culture to the other cultures, these lead to the execution of different types of studies on stress.This study is an empirical study that examines the effects of a stress reduction program based on culturally responsive and mindfulness fundamentals, on the level of life satisfaction, mindfulness and stress levels of individuals. In the study, pre-test post-test control group pattern which is frequently used in experimental studies was used. In the 2x3 split-plot design, the first factor represents treatment groups (an experiment and a control group); the second factor represents the measures of the dependent variables (pre-test, post-test, follow-up test). There are an independent; and three dependent variables in the research model. The independent variable of the study is the `Culturally Responsive Stress Program` (CRSP); and the dependent variables are life satisfaction, mindfulness and stress levels.Because the study was conducted with an experimental pattern, the `study group` was used in the research rather than the universe and the sampling process. The study group of this research consists of the students getting education in Van Yüzüncü Yıl University, Erciş Vocational School, during the academic year of 2017/2018. The `Mindfulness Awareness Scale`, `Life Satisfaction Scale` and `Perceived Stress Scale` used in the study were applied to 331 students getting education at Erciş Vocational School. According to the results obtained from the scales, having validity and reliability studies, 40 students with low mindfulness and life satisfaction levels and high stress levels were selected. These students were assigned to the experimental and control groups, randomly. For the experiment group, the techniques in the context of the CRSP were applied for eight sessions. For the control group, any intervention was not applied.Obtained findings showed that the prepared program was effective on the three variables considered in the study. At the mindfulness levels, the pre-test mean of the experimental group was x̄=39,85 while the post-test mean was increased to x̄=76,10. In the follow-up test, the mean of the experimental group's points was found as x̄=72,60. When looking at the means, it can be seen that the levels of mindfulness points of the participants were increased and according to the follow-up test results persistence was going on. These findings show that the program has an effect on mindfulness levels. As a result of literature surveys, these findings were supported. According to life satisfaction points, the mean of the participants' points in the experimental group was x̄=9,95 in pre-test, while the post-test mean was increased to x̄=19,20. For the follow-up test, the mean of the experimental group's points was x̄=18,85. Taking these findings into account, it is possible to say that prepared program increases the life satisfaction points and it supports the permanence of the attitude changes. Finally, when we look at the stress variable, the mean of the experimental group's points in pre-test measures was x̄=23,70; the mean of the post-test was x̄=8,30. In the follow-up test, the mean of the experimental group's points was x̄=8,80. These findings show that the prepared program is effective on the perceived stress scores and reduces the participant's stress levels. It is possible to say that the obtained point reductions were continued according to the follow-up test results.As a result of the analyzes, it was found that mean differences showed significant differences between the groups in terms of three variables. As a result of the findings, it can be revealed that CRSP is effective and permanent on all three variables.