Erken Osmanlı mimarisinde mukarnas (İznik, Bursa, Edirne)

Abstract

Mukarnas, sanatsal ve manevi değeri nedeniyle İslam mimarisinin en önemli dekoratif unsurlarından biridir. Birçok sanat ve mimarlık tarihçisinin dikkatini çekmiştir. Ancak, halktan uygun ilgi görmemiştir. Bu tez, İslam mimarisinde mukarnas'ın önemini vurgulamayı amaçlamaktadır.Osmanlı mukarnası, üç boyutlu motiflerin zirvesi olarak düşünülebilmektedir. Osmanlı mukarnası, beş yüzyılı geçen birçok gelişme evresinin ardından, mukarnas evriminin son evresini temsil etmektedir. Osmanlı mukarnasının yapısal ve dekoratif bir unsur olarak tanımlanması büyük önem taşımaktadır.Bu tez, erken Osmanlı mukarnasının sıfatlarını ve özelliklerini tanımlamayı amaçlamaktadır. Ayrıca imalatında kullanılan malzemeler ve tekniklerin yanı sıra kullanım yerlerine ve çizimlerine göre bir sınıflandırma yapılmıştır.Hem dini hem de sivil binalar dikkate alınarak yapılan bu tezde, zaman dilimi olarak Erken Osmanlı dönemiyle (1299-1453) sınırlandırılmış ve bu dönemin üç büyük sivil merkezi olan, İznik, Bursa ve Edirne'deki Osmanlı yapılar seçilmiştir.Çalışmada öncelikle mukarnasın tanımıyla, tasarımıyla ve tarihi ile ilgili önceki çalışmalar ve makaleler gözden geçirilerek ilgili kaynaklar incelenmiş, konu ile ilgili özet bilgiler verilmiştir. Sonrasında İznik, Bursa ve Edirne şehirlerindeki Erken Osmanlı mimarisinde görülen mukarnasların yerinde incelenmesi yapılarak katalog oluşturulmuştur. Materyal, teknik, çizimler, kullanımlar ve elemanlar tasarımı gibi çeşitli düzeylerdeki vaka çalışmasını analiz ederek sonuçlara ulaşılmaya çalışılmıştır.

Muqarnas is one of the most important decorative elements of Islamic architecture because of its artistic and spiritual value. It has attracted the attention of many art and architecture historians. However, it has not received the proper attention from the public. This thesis aims to highlight the importance of muqarnas in Islamic Architecture.The Ottoman muqarnas can be considered the zenith of this type of 3D motifs. The Ottoman muqarnas represent the last phase of muqarnas evolution after many development phases which lasted around five centuries. Identifying the Ottoman muqarnas as a structural and/or decorative element is therefore of great importance.This thesis aims to define the early Ottoman muqarnas its features and characteristics. In addition to the material and techniques used in manufacturing it, a classification according to Muqarnas place of use and plans has been carried out.Taking into consideration both the religious and civil buildings, this thesis was limited to examine the early Ottoman period (1299-1453) and it focused on the three major urban centers of Ottoman buildings at that time (İznik - Bursa -Edirne). This thesis includes a review of previous studies and reports about the definition, design and history of muqarnas. As a case study, a catalogue of muqarnases has been prepared to define an in-depth study of muqarnas from the early Ottoman building in Bursa, İznik and Edirne cities. This thesis will come to conclusions by analysing of the case study on several levels of materials, techniques, plans, uses, and design of elements.