Manisa kent merkezi birinci basamak sağlık çalışanlarının; Kanser tarama performansları ve ilişkili faktörler

Abstract

Amaç: Manisa kent merkezinde birinci basamak sağlık çalışanlarının kanser taramaları hakkında bilgi, tutum ve davranışları ile birlikte algıladıkları performanslarını değerlendirerek tarama kapsayıcılık oranlarının iyileştirilmesidir.Gereç ve Yöntem: Bu araştırma Manisa Şehzadeler ve Yunusemre ilçelerine bağlı aile sağlığı merkezlerinde (ASM) 2018-2019'da yürütülmüş kesitsel tipte bir araştırmadır. Çalışmada 101 aile hekimi (AH) ve 94 aile sağlığı elemanına (ASE) ulaşılmış olup katılım oranı %87,8'dir. Bağımlı değişkenleri; sağlık çalışanlarının serviks, meme ve kolorektal kanser taramaları ile ilgili algılanan performansları ve toplam algılanan kanser tarama performanslarıdır. Bağımsız değişkenleri; sosyodemografik özelikleri, mesleki bilgileri, kanser tarama programları hakkında bilgi, tutum ve davranış özellikleri ile coğrafi bölge, kanser taramaları altyapı özellikleridir. Tanımlayıcı analizlerde sayı, yüzde, ortalama, standart sapma kullanılmış, tip 1 hata düzeyi 0,05 olarak alınmıştır. Kategorik verilerde Ki-kare testi ve Fisher'in kesinlik testi, sürekli verilerde ise bağımsız gruplarda T Testi uygulanmıştır. İleri analizlerde ise lojistik regresyon analizi ile %95 güven aralığında tahmini rölatif riskler hesaplanmıştır.Bulgular: Algılanan toplam tarama performansı riski; geliri giderinin altında olanlarda 2,9 (%95 GA 1,2-7,0), gaitada gizli kan (GGK) testi tutumu olumsuz olanlarda 3,6 (%95 GA 1,6-7,9), kentsel bölgede 14,9 (%95 GA 2,2-99,5) ve yarı kentsel bölgede çalışanlarda 23,8 (%95 GA 3,1-184,3) kat yetersiz bulunmuştur.Sonuç: Her üç kanser taraması için algılanan performansta kentsel ve yarı kentsel bölgelerde, GGK'ya karşı olumsuz tutumda ve gelirin giderden az olması durumunda yetersizlik riski artmaktadır.Öneriler: Birinci basamak sağlık çalışanlarının gelir algıları, fiziksel koşulları ve yazılım sistemleri iyileştirilmeli, kentsel ve yarı kentsel bölgelerdeki kanser taramaları ile ilgili sorunlar saptanmalıdır. Anahtar kelimeler: Birinci basamak, kanser taramaları, algılanan performans

Objective: To improve the screening coverage rates by evaluating the knowledge, attitudes and behaviors of primary health care workers and self perception performances about cancer screenings in Manisa city center.Materials and Methods: This is a cross-sectional study conducted in 2018-2019 in family health centers of Manisa Şehzadeler and Yunusemre districts. 101 family physicians and 94 family health staff were reached in the study and the participation rate was 87.8%. Dependent variables; health workers perceptions of cervical, breast and colorectal cancer screenings. Independent variables; Sociodemographic characteristics, knowledge about cancer screening programs, attitudes and behavior characteristics, geographical region, cancer screening infrastructure features. Type 1 error level was taken as 0.05. Chi-square test and Fisher's exact test were used for categorical data, and T test was used for independent groups in continuous data. On the other hand, the estimated relative risks in the 95% confidence interval were calculated by logistic regression analysis.Results: Detected total scan performance risk; 2.9 (95% CI 1.2-7.0) for those with less income, 3.6 (95% CI 1.6-7.9) with negative stool blood test attitude, 14.9 (95% CI 2.2-99.5) in urban areas, and semi-urban workers 23.8 (95% CI 3.1-184.3) were found to be insufficient.Conclusion: The perceived performance for all three cancer screenings increases the risk of inadequacy in urban and semi-urban areas, negative attitudes towards FOBT, and lower income.Recommendations: Income perceptions, physical conditions and software systems of primary health care workers should be improved and problems related to cancer screening in urban and semi-urban areas should be identified.Key words: Primary care, cancer screening, perceived performance