Ortaokul Türkçe ders kitaplarının çocuk hakları açısından incelenmesi

Abstract

Türkçe ders kitaplarının çocuk haklarının öğretilmesinde önemli bir rolü vardır. Türkçe ders kitapları ile öğrenciler çocuk haklarını öğrenerek bu haklarını uygulama fırsatı bulurlar. Bu doğrultuda hazırlanan Türkçe ders kitapları çocuklara anadillerini öğretmenin yanında çocuk hakları eğitiminin verilmesinde de etkili öğretim araçları niteliği kazanabilirler. Bu araştırmanın amacı ortaokulda okutulan Türkçe ders kitaplarındaki yazınsal metinlerde, hazırlık sorularında, ders içi ve ders dışı etkinliklerde, değerlendirme sorularında ve görsel metinlerde Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi'nde çocuklara tanınan yaşama hakkı, gelişme hakkı, katılım hakkı ve koruma hakkının ne düzeyde yer aldığını belirlemektir. Araştırma doküman inceleme modelindedir. Bu araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi yönteminden yararlanılmıştır. Çalışmanın veri kaynağını ortaokulda okutulan 5, 6, 7, 8. sınıf olmak üzere dört tane Türkçe ders kitabı oluşturmaktadır. Çalışmada, ortaokulda okutulan Türkçe ders kitaplarında yer alan hazırlık soruları, yazınsal metinler, ders içi ve ders dışı etkinlikler, değerlendirme soruları ve görsel metinler çocuk hakları kapsamında incelemeye alınarak Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi'nde çocuklara tanınan haklar belirlenmeye çalışılmıştır. Veri analizi frekans dağılımları ve yüzdelikler üzerinden yapılarak yorumlama işlemi yapılmıştır. Ortaokulda okutulan Türkçe ders kitaplarında çocuk haklarına yer verilme düzeyinin incelendiği bu çalışmanın sonucunda ilk dikkat çekici bulgu, kitaplarda çocukların gelişimsel ve yaşamsal hakları ile ilgili anlatımlara daha çok yer verilmesi iken; katılım ve koruma hakları ile ilgili anlatımlara ise daha az yer verilmiştir. Diğer bir önemli bulgu ise Türkçe ders kitaplarının yazınsal metinlerinde Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi'nde çocuklara tanınan yaşama hakkı, gelişme hakkı, koruma hakkı ve katılım hakkı ile ilgili ifadelere daha fazla yer verilirken; Türkçe ders kitaplarında önerilen ders içi ve ders dışı etkinlikler, hazırlık soruları, değerlendirme soruları ve görsel metinlerde daha az yer verildiği sonucuna varılmıştır. Ayrıca Türkçe ders kitaplarında çocukların gelişim düzeyleri ve çocuk hakları konularını anlama kapasiteleri dikkate alındığında ortaokulda üst sınıflara gidildikçe çocuk hakları konularına daha fazla yer verilmesi gerekirken; böyle bir seyir izlenmediği görülmüştür.Anahtar sözcükler: çocuk hakları, türkçe ders kitapları, birleşmiş milletler çocuk hakları sözleşmesi.

Turkish textbooks play an important role in teaching children's rights. With Turkish textbooks students find the opportunity to apply their rights by learning children's rights. Turkish textbooks prepared in this direction can be effective teaching tools for teaching children their mother language as well as giving children's rights education. The purpose of this research is to determine the level right of life, right of development, right of participation and protection granted to children in the United Nations Convention on the Rights of the Child in literary texts, preparatory questions, in-class and extracurricular activities, evaluation questions and visual texts in Turkish textbooks taught in secondary school. The research is in document analysis model. İn this investigate, one of the qualitative research methods content analysis method was used. The data source of the study consists of four Turkish textbooks in 5, 6, 7 and 8th grade taught in secondary school. In the study, preparatory questions, literary texts, in-class and extracurricular activities, evaluation questions and visual texts in Turkish textbooks taught in secondary school were examined within the scope of children's rights, and the rights granted to children in the United Nations Convention on the Rights of the Child were tried to be determined. Data analysis was made on frequency distributions and percentages and interpretation was done. As a result of this study, which examines the level of children's rights in Turkish textbooks taught in secondary school, the first striking finding is that the books contain more explanations about children's developmental and vital rights; statements about participation and protection rights are given less. One another important finding is that in the literary texts of the Turkish textbooks, the United Nations Convention on the Rights of the Child gives more information about the right to life, the right to development, the right to protection and the right to participation; it was concluded that lessons were given in the lesson activities, preparation questions, evaluation questions and visual texts proposed in Turkish textbooks. In addition, considering the development levels of children and their capacity to understand children's rights issues in Turkish textbooks, it is necessary to give more attention to children's rights issues when upper classes are attended in secondary school; it was observed that such a course was not followed.Keywords: children's rights, turkish textbooks, united nations convention on the rights of the child.