Bireylerin yaşlılık ve ölüm algısının sağlık hizmeti kullanımına etkisi

Abstract

Modern zamanda ölüm, insanların kendine layık gördüğü bir olgu şeklinde algılanmayıp başkası üzerinden değerlendirmeler yapılan bir özellik taşımaya başlamıştır. Aynı şekilde yaşlılık insanın gençlik ve yetişkinlik dönemleri gibi normal karşılanmamaya başlanmıştır. Bu açıdan değişen ve dönüşen bu algıların günlük hayattaki yansımaları geleneksel zamanlardan kopuş manasını taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı; bireylerin yaşlılık ve ölüm algısının sağlık hizmeti kullanımına etkisini; ölüm ve yaşlılık algısının demografik değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmadığını incelemektir. Araştırmanın evrenini Isparta il merkezinde yaşayan 18 yaş ve üzeri bireyler oluşturmaktadır. Evrenden kolayda örneklem yöntemiyle 500 kişilik bir örneklem seçilerek, analizler bu örneklem üzerinden toplanan verilerle yapılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak Topuz (2013) tarafından Türkçeye uyarlanan Ölüm Algısı Ölçeği ve Eser ve diğerlerinin (2011) Türkçeye uyarladığı Avrupa Yaşlanma Tutumu Anketi üzerinde bazı değişiklikler yapılarak oluşturulan anket kullanılmıştır. Ankette sağlık hizmeti kullanımını ölçen sorular ve demografik bilgilerin sorgulandığı bölümler bulunmaktadır. Toplanan veriler bilgisayar ortamına aktarılmış ve SPSS programı aracılığıyla analiz edilmiştir. Verilerin analizinde bağımsız örneklem t testi, ANOVA, çoklu regresyon analizi yöntemlerinden backward ve korelasyon analizinden yararlanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, katılımcıların uhrevi bakış açısı daha yüksek, dünyevi bakış açısı daha düşük çıkmıştır. Ölüm algısı boyutlarının yaşlılık algısı boyutları üzerindeki etkisine bakıldığında katılımcıların ölümün insana has yapısını kabullendiklerini ve yaşlılığın hayatın bir evresi olduğunun farkında olduklarını göstermektedir. Ölüm algısı boyutlarından `ahirette ödüllendirilme`, `bakmakla yükümlü olduklarını terk etme` ve `cesaret` boyutları orta noktanın üzerinde değer alırken `bilinmezlik`, `başarısızlık` ve `acı çekme` boyutları orta noktanın altında değer almıştır. Benzer şekilde yaşlılık algısı alt boyutlarından `tecrübe ve örnek olma` ve `pozitif değerlendirme` orta noktanın üzerinde değer alırken `psikososyal kayıp` ve `olumlu beklentiler` orta noktanın altında bir değere sahiptir. Sağlık hizmeti kullanımıyla ilgili elde edilen sonuçlara göre katılımcıların diğer hizmet türlerine göre poliklinik ve eczane hizmetini daha fazla, klinik hizmetini en az kullandığı tespit edilmiştir. Bunların yanı sıra katılımcılar aile hekimliği hizmetini kullanmakla birlikte polikliniğe daha fazla başvurmaktadır. Katılımcılar ölümü; başarısızlık olarak gördükçe aile hekimine daha fazla, ahirette ödül olarak algıladıkça özel hekime daha az, soru işaretleriyle dolu bir kavram olarak algıladıkça diş hekimine daha fazla başvurmaktadır. Bunun yanı sıra katılımcılar yaşlılığı; kayıplar dönemi olarak algılayıp pozitif değerlendirdikçe aile hekimine daha fazla, örnek olunması gereken bir dönem olarak düşündükçe özel hekime daha az, kayıpların olduğu bir dönem şeklinde ele aldıkça klinik hizmetine daha az, olumlu şekilde karşıladıkça eczaneye daha fazla başvurmaktadır. Anahtar Kelimeler: Ölüm, Ölüm Algısı, Yaşlılık, Yaşlılık Algısı, Modern Zaman, Sağlık Hizmeti Kullanımı

In modern time, death is not perceived as a phenomenon that people deem worthy of itself, but it has a characteristic that is evaluated by someone else. Likewise, old age is not accepted as normal as the youth and adulthood. In this respect, the reflections of these changing and transforming perceptions in daily life have the meaning of breaking away from traditional times. The aim of this study; the effect of individuals' perception of old age and death on healthcare use; The aim of this study is to investigate whether death and old age perception differ according to demographic variables. The population of the study consists of individuals aged 18 and over living in the city center of Isparta. A sample of 500 people was easily selected from the universe and the analyzes were made with the data collected from this sample. The questionnaire, which was developed by Topuz (2013) on the Turkish Perception of Death Scale and the European Aging Attitude Questionnaire (2011) adapted by Eser and others (2011), was used as data collection tool. The questionnaire includes questions measuring health service use and sections where demographic information is questioned. The collected data were transferred to computer and analyzed through SPSS program. Data were analyzed by independent samples t test, ANOVA, multiple regression analysis, backward and correlation analysis. According to the results of the research, participants' afterdeath perspectives were higher and secular perspectives were lower. When the effect of the perception of death dimensions on the perception of old age dimensions is considered, it is seen that the participants accept the human structure of death and realize that old age is a stage of life. The dimensions of death reward in the afterlife`, `abandonment of dependents` and `courage` were higher than the midpoint, `obscurity`, `failure` and `suffering` were below the midpoint. Similarly, the dimensions of old age `experience and exemplifying` and `positive evaluation` were higher than the midpoint, `psychosocial loss` and `positive expectation` were below the midpoint. According to the results obtained from the use of health care services, it was found that the participants used the polyclinic and pharmacy services more than the other service types and the clinical services least. In addition, the participants use the family medicine service and apply to the outpatient clinic more. Participants death; the more the family physician perceives it as a failure, the less the private physician perceives it as a reward in the hereafter, and the more the dentist perceives it as a concept full of question marks. Key Words: Death, Death Perception, Aging, Aging Perception, Modern Time, Healthcare Utilization