Gertrude Bell`in Ortadoğu algısı ve Irak`ın kuruluşundaki rolü,

Abstract

1899'dan 1914'e kadar Osmanlı coğrafyasında seyyah kisvesiyle gezen Gertrude Bell, İngiliz ordusunun Çanakkale ve Kutü'l Ammare'de yenilmesi üzerine, Arap kabilelerini isyan ettirebileceği iddiasıyla, 1916 Mart'ında Basra'da görevlendirildi. Müçtehitlerin verdiği Türkler lehine fetvalarla İngiliz işgaline karşı mücadele eden Şiiler, Osmanlı taraftarı Müntefik Şeyhi Uceymi Sadun Paşa, Reşidi Şeyhi, İbni Suud, Duleyim Şeyhi Ali Süleyman, Anaze Şeyhi Fahad b. Hazzal gibi önemli kesim ve isimlerin, önce tarafsız kalması, ardından da İngiliz müttefiki olması için mücadele etti. Mart 1917'de Bağdat düşünce şehre yerleşen Bell, ölene kadar burada yaşadı. Percy Cox, Yüksek Komiser sıfatıyla Bağdat'ta görevlendirilirken Bell; Doğu Sekreterliğine (Oriental Secretery) terfi etti. Bell-Cox ikilisi, Basra, Bağdat ve Musul'dan oluşan topraklarda Irak'ın kurulması ve sınırlarının belirlenmesi, Türklerle işbirliği yapan Şiiler, Türkiye'ye bağlanmaya çalışan Musul Türkleri, mümkünse bağımsızlık değilse Türkiye'ye katılmak isteyen Kürtler gibi politik meseleleri çözmek için çabaladılar. Bell, 1920 Paris Barış Konferansı ve 1921 Kahire Konferansı'nda Irak'ı temsil etti. Kingmaker Bell, 1921'de Irak tahtına oturan Faysal b. Hüseyin'e manda antlaşmasını kabul ettirdi. Desteklerini satın aldığı kabile reislerinin Kral Faysal'a biat etmelerini sağladı. Faysal'a bir yandan kral olmayı öğretirken bir yandan da Irak coğrafyası, tarihi ve sosyolojisi hakkında bilgilendirdi. Irak Meclisinin teşekkül etmesi, gayrimüslimlerin ve kabilelerin temsili, anayasanın ve aşiretler yasasının yazımında birinci derecede rol aldı. Irak sınırları çizilirken, bedevi kabilelerin otlakları, pazar yerleri ve su kuyuları konusunda otorite olduğundan görüşü istendi. Irak'ta Sünnilerin çoğunluk olabilmesi için, Türk ve Kürtlerin yaşadığı Musul vilayetinin Irak sınırları içinde kalması için mücadele etti. Şahsiyetini ancak Arap topraklarında bulabildiğini yazan Bell, 1926'da Bağdat'ta uykusunda öldü.

Gertrude Bell, who travelled through the Ottoman regions as a traveller from 1899 to 1914, was employed is Basra in 1916 due to allegations that Arabic tribes might have rebelled after British army's failure in the wars of Dardanelles and Kutu'l Ammare. Shiahs, fighting against the British occupation with the fatwas of shiah religious leaders in favour of Turks, struggled for some important Ottoman follower leaders' being neutral at first and then being allies of the British such as the Sheihk of Muntefiq tribe, Uceymi Sadun Pasha, the Sheihk of Rashidi, Ibn-i Suud, the Sheihk of Dulaim Ali Sulaiman, the Sheihk of Anazeh Fahad b. Hadhdhal. After Bagdat was captured in 1917, Bell settled and lived there until her death. While Percy Cox was employed as the High Commissioner in Bagdat, Bell promoted to Oriental Secretery. The couple (Bell-Cox) endeavored to enable the foundation of Iraq and determining the borders of it on the area of Bagdat, Basra and Musul, and made an effort to resolve such political problems as Shiahs, who were the partners of Turks, Musul Turks, who wanted to unite with Turkey even if they couldn't gain their independence, and Kurds. Bell represented Iraq in the Paris Peace Conference in 1920 and in the Cairo Conference in 1921. Kingmaker Bell, made King Faisal accepted the mandate who acceded to the throne in 1921. She provided the allegiance of tribe leaders for Faisal by bribing them. While she was teaching to Faisal how to be a king, she informed him about the geography, history and sociology of Iraq. She played first fiddle on establishing the Iraq parliament, the representation of non-muslims and tribes, writing the constitution and tribal laws. When they were drawing the borders of Iraq in order to remark the grasslands, market places and water wells, they wanted her opinion as she was considered as the authority. She struggled to leave Musul inside the borders of Iraq in order to enable the Sunnis majority. Bell, who wrote that she found her `personality` in Arab geography, died during her sleep in Bagdat in the year of 1926.