Ebu Said es-Sîrâfî`nin Sîbeveyhi`nin İstişhad metoduna getirdiği eleştiriler

Abstract

Arap dilbilimine dair elimize ulaşan ilk eser Sîbeveyhi'nin el-Kitâb'ıdır. 175–180/791–796 tarihleri arasında telif edilmis olan el-Kitâb, Ebu'l-Esved ed-Düelî ve öğrencileri ile başlayıp Sîbeveyhi'ye kadar devam eden üç veya dört nesillik dil çalışmalarının muhassalası mâhiyetindedir. el-Kitâb, sonraki dönemlerde kitap yazımında gelenek haline gelmiş olan birtakım özelliklere sahip değildir. Bu anlamda eserin hamd ve salât cümleleriyle başlayan, yazarın kendisini tanıtıp, amacını ve kitabının muhtevasını kısaca anlattığı bir mukaddimesi bulunmamaktadır. Kitap, bu tür bir sonuç bölümünü de içermemektedir.Sîbeveyhi'nin kitabı şöhretinden ötürü, nahivciler yanında alem (işaret) sayılan bir kitaptı. Basra da biri el-Kitabı okudu denildiğinde, hiç şüphesiz bunun Sîbeveyhi'nin el-Kitabı olduğu, yarısını okuduğu anlaşılırdı. Dolayısıyla gerek kendi döneminde yaşamış dilbilimciler gerekse de daha sonra gelenler el-Kitab'ın bu şöhretinden uzak duramamış ve ona şerh yapma yoluna girmişlerdir. Tüm yapılan şerhlerin içerisinde en beğenilen ve de takdir edilen, Ebu Said es-Sîrâfî'nin (ö. 368/979) kaleme aldığı Şerhu Kitabı Sîbeveyhi adlı eserdir.Sîrâfî'nin bu şerhte takip ettiği yol ilmi bir yoldur. O, şerh yaparken Sîbeveyhi'den yana tavır almamış zaman zaman ona itirazlar getirmiş ve yine gayet üstün bir üslupla konu hakkındaki yanılgıyı ifade etmiş, yanlışı izole etmiştir. Bunu yaparken de gerek çağdaşı olan gerekse de daha önce yaşamış olan âlimlerin görüşünden istifade etmeyi, delil getirmeyi de ihmal etmemiştir. İşte bizde bu çalışmamızda böylesi bir gayretin ürünü olan kitabı ele alarak inceledik ve çok geniş olması sebebiyle (5 cilt), Sîrâfî'nin Sîbeveyhi'ye getirdiği itirazları, imkânlarımız dâhilinde okumaya, anlamaya ve aktarmaya çalıştık. Gayret bizden, tevfik Allah'tandır.

The first work to reach the elimination of Arabic linguistics is al-Kitâb of Sîbeveyhi. Al-Kitab, which was allegedly written between 175-180 / 791-796, is in the possession of three or four generations of language studies beginning with Abu'l-Esved ed-Duli and his students and continuing until Sibaywhi. al-Kitâb does not have some features that have become tradition in writing books in later periods. In this sense, there is no mention of the writer himself and his purpose and briefly describing the content of the book, starting with the praise and salat cümleler of the work. The book does not contain such a conclusion.Because of the reputation of Sîbeveyhi's book, it is a book beside napists. When someone in Basra was told to read al-Books, it was no doubt understood that Sîbeveyhi read al-Kitabı, half of it. Therefore, neither the linguists who lived in their period nor the later ones have survived this reputation of al-Kitab and entered the way of commenting on it. Sîbeveyhi is the most popular and well-appreciated book of Şerhu Kitabı Sîbeveyhi, which was received by Ebu Said al-Sîrâfî (d. 368/979).The way Sîrâfî follows in this commentary is a scientific path. He did not take sides with Sîbeveyhi while commenting, and he brought objections to him from time to time, and he expressed falsehood about the matter in a superior style and insisted on the wrong. In doing so, he has not neglected to take advantage of the evidence, neither contemporary nor scholars who lived before.In this work, we have studied this book, which is the product of such an endeavor, and tried to read, understand and convey the objections brought by Sîrâfî to Sîbeveyhi within the means of our possession.Effort is from us, tawfik is God.