Halepçe`ye yapılan kimyasal saldırıda İran`ın rolü (1988)

Abstract

Osmanlı Ġmparatorluğu döneminde Irak diye bir ülke yoktu. Birinci Dünya SavaĢı‟ndan sonra Ġngiltere o bölgeleri ele geçirerek bölgenin siyasî haritasını değiĢtirdi. Irak Eyaleti 12 Mart 1921 Kahire kongresiyle Ġngiltere kolonyalizm ofis lideri Winston Churchill liderliğinde Irak hükümdarlık sistemi üzerine kuruldu. Aslen Suudi Arabistanlı olan Melik Faysal‟ds Irak‟a padiĢahlık yaptı. Krallık döneminde, 1921-1958 yıllarında Birinci Melik Faysal, 1833-1921 yıllarında Melik Faysalın oğlu Melik Gazi, 1939-1958 yıllarında da Ġkinci Melik Faysal hüküm sürdü. 29 Ekim 1936 yılında Bekir Sıdki askerî bir darbe yaptı ve askerî bir hükümet kurdu. Bu hükümet dokuz ay boyunca Irak‟ta hüküm sürdü. Daha sonra krallık ve Ġngiltere yandaĢları tarafından yok edildi. Irak‟ın kuzeyinde de Melik Mahmud (1919 – 1931), ġeh Ahmed Barzani (1932 – 1933) , Molla Mustafa (1941 – 1975) dönemlerinde barıĢ içinde birlikte bir yaĢam için hükümdarlıklarını yaptılar.1958 yılında Abdulkerim Kasım ve özgürlük isteyen komutanlar liderliğinde askerî bir darbe yapıldı. Krallık rejimini yıkıp yerine Cumhuriyet sistemini getirdiler. Abdulkerim Kasım Irak CumhurbaĢkanı oldu. Fakat S.B.P, 8 ġubat 1963‟te Abdulkerim Kasım‟ın liderliğine son verdi. 1963 yılında da bir terör saldırısıyla yaĢamına son verildi. Saddam Hüseyin 17 Temmuz 1979 yılında Irak CumhurbaĢkanı oldu. Baskı üzerine Ahmed Hasan Bekir iĢlerinden elini çekmek zorunda kaldı. Daha sonra Saddam, askerî liderliği eline aldı ve kan dökmeye baĢladı. Fiziki, ekonomik, tarihi, siyasî ve kanuni soykırımı kürt halkına karĢı uygulamaya baĢladı. Celal Talabani 1976 yılında Ġran‟ın kuzeyinde K.Y.B‟yi kurdu. Bass rejimine karĢı siyasî ve silahlı hizmete baĢladı. O dönemde K.D.P de siyasî ve silahlı hareketlerini sürdürüyordu. 1979 yılında Ġran‟da Humeyni liderliğinde Ġslâmî Devrimi hükümdarlığa geldi ve Pehlevi rejimini sona erdirdi.1980-1988 yılında Irak ve Ġran savaĢı baĢladı. Bölgesel güçler ve Dünya devletleri bu savaĢta kendi çıkarlarına göre hareket ettiler. SavaĢta her iki devlette büyük kayıplar verdi. Binlerce insan ölürken milyarlarca dolar ekonomik zararIIyaĢandı. Irak ve Ġran, savaĢ döneminde yani 1983 yılında K.Y.B. ile Irak‟ın ekonomik, siyasî ve idarî meselelerinde 18 ay boyunca konuĢma ve anlaĢma sağlama çalıĢmasına giriĢmiĢlerdi. Fakat daha sonra Bass hükümeti anlaĢmadan vazgeçti ve anlaĢmaları baĢarısız oldu.Geçen dönemin yetmiĢ ve seksenlerinde bir kaç Kürt ve ġii Arap Partisi, Ġran desteği ve planı ile Ġran‟da kuruldular. Bu partiler Irak - Ġran savaĢında düĢmanlık siyaseti güttüler. Bu partilerden en önemlileri; Ġran‟da 1979 yılında kurulan K. S. P, 1983 yılında kurulan Irak Büyük Ġslâmî Meclisi ve Bedir askerî kolu, 1987 yılında kurulan Ġ. K. H „dir. K.D. P‟ de o dönemde Ġran‟da kurulmuĢtu. Dolayısıyla Irak ve Ġran arasındaki savaĢta Ġran‟ın yanında yer aldı.Bu süreçte Ġran, Kuzey Irak‟ın iç iĢlerine karıĢıyordu. 1986 yılında (K.Y.B) siyasi, askeri ve ekonomik bir anlaĢma imzaladı. Sonra (K.D.P) ve (K.Y.B) Ġran‟ın yardımıyla 1987 yılında Irak‟a karĢı anlaĢtılar, Daha sonra (I.K.P) ve (Ġ. D.P) de anlaĢtı. 1987 yılında (K.Y.B), (K.D.P), (K.S.P) ve (K.Ġ.H) de Halepçe‟yi ele geçirmek için Ġran‟la anlaĢtı. Bu partiler tüm siyasi, askeri, ekonomik yardımlarını Ġran‟dan almaktaydılar.SavaĢ programı ve yol haritasının planı çizildikten sonra, (Ramazan, Kudüs, Fetih, Kazmin), Ali ġamhani Ġran kara kuvvetleri liderliğinde bu dört parti peĢmergeleri ve Failak Bedir kolu (Ġ. D.P) ile birlikte 13 Mart 1988 yılında Halepçe‟ye saldırdılar. El-facır gözetimi altında (15 Mart‟ta Halepçe‟yi ele geçirdiler. Halepçe Ģehrini yağmalamak ve yıkmak dıĢında, bir fars kaymakamını (Razayi) adıyla Ģehrin kaymakamı yaptılar. Sokakları, kurum ve kuruluĢların adlarını Kürtçe‟den Farsça‟ya değiĢtirmeye baĢladılar. Medyada Ġran propagandası, Kürt kuvvetleri ve Irak ġiilerin yandaĢları Saddam‟ın liderliğinde 16 Mart 1988 tarihinde Halepçe‟ye Hardal gazı, Syanidi Haydrocin, Napalım ve Sarin ile kimyasal saldırıda bulundu. 10 binden fazla kiĢinin yaralanmasına, 5 binden fazla insanın ölmesine, binlerce kiĢinin mülteci olmasına ve Halepçe‟nin paramparça olmasına sebep oldu. Halepçe halkına, toprağına büyük bir ekonomik, siyasi, sağlık ve çevresel zararı oldu. Halepçenin kimyasal saldırısı yirminci yılın en büyük katliamı olmuĢtur.

During the reign of Othman empire there was not a country called Iraq, but in the first world war Britain who invaded the area and changed the geopolitics of the country by establishing Iraq combining both Bagdad and Basra states under the supervision of Wingston Churchle and forty British and Iraqi political figures in 2212/1/21 according to Cairo convention and appointing Maik Faysal who was originally Saudi Arabian as a king of Iraq.Between 1921-1958 Kıng Faysal the first (1921-1933), King Ghazi (1933-1939) and King Faysal the second (1939-1958) were ruling. In 29/10/1936 a military coup was carried out and ruled Iraq for nine months, afterwards the coup was wiped out by the British. In the north of Iraq Malik Mahmood (1919- 1931), Sheikh Ahmad Barzani (1932-1933) and Mustafa Barzani (1941-1975) and some other political figures were carrying out both political and military struggles.In 1958 Abdul Kareem Qasim along with some of his fellow military officers carried out a coup putting an end to royal system and established republic system and he became the president of Iraqi republic. In 8th February 1963 the Baaths party carried out a coup putting an end to Abdulkareem Qasim‟s reign and assassinated him and Abdul Salam Arif became the president of Iraq.In 17/7/1979 Sadam Hussein became the president of Iraqi republic after pursuing Ahmad Hassan Bakir to resign and Saddam Hussein started running the country with an iron fist committing physical, economical and political genocide against the Kurdish nation. In 1976 Jalal Talabani founded (P.U.K) Iraq and started military struggle against Baaths party, during that time( K.D.P)‟s was ongoing. In 1979 the shia Islamic revolution led by Khumaini put an end to to Pahlawi‟s regime. In 1980-1988 the war between Iran and Iraq broke out and the neighboring country were indirectly participating in the war according to their interests, as a result of the war both countries were greatly harmed, tens of thousands were killed and the infrastructure of both countries completely destroyed. In 1983 (P.U.K) and IraqIVsigned a peace agreement and it continued for eighteen months, but then the regime broke the terms of the agreement.In the late seventies and eighties of the past century some Kurdish and Shia parties backed up by Iran were established to struggle against Iraq among them were (K.S.P)(1979), High Islamic Council of Iraq (1983), Islamic Movement Kurdistan (I.M.K) (1987) and Badir Military Party while( K.D.P) was and siding with that country against Iraq.During the war Iran was interfering in the north pf Iraq. In 1986 (P.U.K) signed a political, military and economical agreement then (P.D.K) and (P.U.K) with the support of Iran agreed to stand against Iraq in 1987 later in (I.C.P), (Ġ.D.P) to reach an agreement .1987 (P.U.K), (K.S. P) and Islamic Movement Kurdistan (I.M.K) stepped inti an agreement with Iran to invade Halabja city.In 13/12/1988 the military groups (Ramadhan, Quds, Fatih and Kazmin) commanded by Iranian leader Ali Shamkhani with the afore mentioned Kurdish Parties along with Dawa and Badir military groups launched an operation on Halabja under the name (walfajir 10) and invaded the city in 15/3/1988. After the invasion, they looted and almost destroyed the infrastructure of the city and made a Persian man named (Razai) a mayor of Halabja and started changing the names of Quarters and directorates from Kurdish into Persian showing a true alliance between Kurdish and Shia Parties which gave a powerful reason to attack the city with chemical weapon in 16/3/1988 killing five thousand and injuring more than ten thousand civilians and many more were displaced as well as completely destroying the infrastructure of the city. The chemical attack on Halabja was recognized as a greatest genocide committed against against humanity in twentieth century.