Hicri IV. asırda Ehl-i Sünnet ve Şia çatışmasının mezhepler tarihi yazıcılığına etkisi (Taberî ve Ya`kubî örneği)

Abstract

Araştırmamızda Hicri III-IV. Asırda yaşamış biri Ehl-i Sünnet'in diğeri Şia'nıniki büyük tarihçileri olan Taberî (ö.310) ve Yakubî (ö.292)'nin İslam mezhepleriaçısından önemli olan ve mezhepler arasında temel ihtilaf konusunu oluşturan erkendönem olaylarındaki tutumu ele alınmaktadır. Her iki tarihçi de el-Fitnetü'l-Kübra'yı(büyük fitneyi/erken dönem olaylarını) işleyen ilk tarihçilerdendirler. Çalışmamızdaonların sosyal, kültürel ve siyasi arka planları yanı sıra `fitne` kavramı ve ilk dönemolaylarına her iki tarihçinin bakışa farklılıklarını da ortaya koymaya çalıştık.Bu tez, büyük fitnenin hadiselerini öğrenmek için iki önemli kaynak olanTaberî ve Yakubî temel alınarak Hicri IV. Asırda ilk dönem olaylarını ele alan birçalışmadır. Bu çalışma, bir taraftan fitne olaylarının derin bir şekilde idrak edilipanlaşılmasını sağlamaya çalışırken diğer taraftan da fitne olaylarını ele alan tarihçilerinolaylar karşısındaki tutumları incelemektedir.Hicri IV. Asırda Ehl-i Sünnet - Şia çatışmasını ve etkilerini ele alan bu çalışmaaynı zamanda kaos ve düzensizlik döneminde grup ve hareketlerin ortaya çıkmasınınyanında yeni kurulan Sünni ve Şii devletlerinin geçirdiği dönemlere de değinmektedir.Ayrıca Abbasilerin kendilerine karşı olan Şii hareketlerle olan çatışması ve Abbasihalifelerin Şii devletlerle olan ilişkileri incelenmektedir.Tezimiz bir giriş üç bölümden oluşmaktadır.Giriş kısmında araştırma planını metodo, sınırlıkları gibi konular üzerindedurularak en önemli kaynaklar ve referanslara işaret edilmiştir. Ayrıca Sünni-Şiaçatışması ile ilgili ön bir değerlendirme yapılmış ve grupların ortaya çıkması veteşekkül etmesinde erken dönem olaylarının izleri takip edilmiştir. Birinci bölümde:Büyük fitne olayının (ilk dönem olaylarının) kısa bir tarihçesi sunmaya çalışılmıştır.İkinci bölümde: Sünni devlet olan Abbasi devleti ile Şii devlet olan Karamitave Fatımiler arasındaki çatışmalara yer verilmiştir.Üçüncü bölümde: Hicri III - IV. Asırlarda Mezhepler Tarihini yakındanilgilendiren ilk dönem olaylarıyla ilgili tarihin tedvininde Ehl-i Sünnet ve Şiaçatışmasını yanı sıra büyük fitnenin (erken dönem olaylarının) tarihsel analizi Sünnitarihçi olan Taberi ile Şii olan Ya'kubi örnekliğinde ele alınıp irdelenmiştir.Sonuç kısmında araştırmada varılan sonuçlar ve çıkarımlarla birlikte önerilerede yer verilmiştir.Anahtar kelimeler: Mezhep, Hicri IV. Asır, Sünnilik, Şiilik, Taberi, Ya'kubîSayfa adedi: 470Danışman: Doç. Dr. Mehmet KESKİN

The Impact of Sunni-Shiite Conflict in the Codification of History in theFourth Century AH and the Difference of Historical Analysis of the Al Fitna AlKubra (Great Sedition) Al Tabari and Al Yaqubi as examplesThe study dealt with the position of two prominent historians who lived in thethird and fourth centuries AH, namely Al Tabari (310 AH) from a Sunni perspectiveand Al Yaqubi (292) from a Shiite perspective.The study examined their social, cultural and political backgrounds. It alsoexplains the different characteristics of the image of Al Fitna Al Kubra to them.A study dating to the great sedition in the fourth century AH represented bythe Shiite Al Yaqubi and the Sunni Al Tabari, as authorized references to monitor theevents of the Great Fitna.Perhaps such studies shed light on the value of the first historical sources inthe period of Al Fitna Al Kubra. A question could be asked about the credibility ofthese sources and the value of their narratives, to state that these narratives do notrepresent authentic accounts of the period I am talking about, but rather belong to alater period and represent the whims of this later period and its trends. This approachenables us to deepen our understanding of the events of the great sedition on the onehand, and to identify more accurately its historians on the other.The research tackles the issue of conflict through the search for the Sunni-Shiite conflict and its impact in the fourth century AH, which represents the foundingperiod for the emergence of movements and movements in an era of chaos andunrest, especially the Abbasid family struggle with the anti-Shiite movements (Shiiteopposition).The research concludes that the conflict was inevitable, and that the natureand circumstances of the conflict enabled the Shiites to adopt a policy of secret andorganizational action. The policy of the state has changed from the policy of openness to a securitypolicy with the Shiite movements, a policy stemming from the concept of preservingthe security and the state entity, which was adopted by the Umayyad and Abbasidstates.The methodology of the research proceeded according to the following plan:The nature of the study came as introduction with three chapters, followed bythe conclusion and the most prominent results, followed by supplements containingscientific indexes adopted by the research.A brief overview of the methodology of the research plan and its mostimportant sources and references are presented. It followed by an overview of theSunni-Shiite conflict, in which it follows the impact of the great strife in theemergence of the difference and its inception.The first chapter is a historical presentation of the events of Great Fitna.Chapter II is devoted to the study of the political and military conflictbetween the Abbasid Sunni state on the one hand and the Qaramites and the Fatimidson the other.The third chapter came to look for the impact of the Sunni-Shiite conflict, inthe codification of history in the fourth century AH and the difference of historicalanalysis of the Great Sedition.I have concluded the discussions in the chapters of this thesis. I have nothingto add but to refer the reader to the chapters and research, to read, to be able to findfurther outcome.Key Words: Sects, Fourth Century AH, Sunni-Shiite, Al Tabari and YaqubiQuantity of Page: 470Scientific Director: Assoc. Prof. Dr. Mehmet KESKİN