Van ve Hakkâri yöresi halılarından örnekler

Abstract

Doğal şartlara, iklim koşullarına, insanoğlunun ihtiyaçları ve inançlarına bağlı olarak geçmişten günümüze kadar yüzyıllar boyunca çeşitli gelişme ve değişimler gösteren dokumacılık, kuşkusuz insanlığın en eski sanatlarından birisidir. Özellikle soğuk iklimin hâkim ve hayvancılığın yaygın olduğu yerlerde karşımıza çıkan dokuma örnekleri önceleri insanlar için bir ihtiyaç maddesi ürünü iken zaman içerisinde giderek kişisel ve mekânsal zevklere yönelik birer süs öğesi olmuşlardır. Bunun yanı sıra dokumalar, ait oldukları halkların kendine özgü kültür ve sanat anlayışını yansıtan birer belge olma niteliğini kazanmışlardır. Orta Asya'da Türklerin yaşadığı bölgelerde ortaya çıktığı ve onlarla birlikte yayılarak geliştiği kabul edilen dokuma geleneği, Selçuklular yolu ile Anadolu'ya gelmiş ve burada gelişimini sürdürmüştür. Anadolu bu yönüyle oldukça zengin bir dokuma kültürüne sahiptir.Türk kültür ürünlerinden biri olan halı, kökeni milattan önceki yüzyıllara dayanan `Dokumacılık` sanatının bir koludur. Halıcılık, Türklerin en eski el sanatlarından birisidir. Halının sadece bir örtü veya süsleme malzemesi olarak değil, Türk topluluklarında aynı zamanda bir taht örtüsü olarak ta kullanıldığı bilinmektedir.Türklerin Orta Asya'dan Anadolu'ya göçüyle beraber Orta Asya'daki halıcılık bilgileri de Anadolu'ya taşınmıştır. Dokumacılık yönünden köklü ve zengin bir geçmişe sahip olan Anadolu'da her yörenin kendine has dokuma malzemesi, teknikleri ve motif özellikleri mevcuttur. Bu anlamda Van ve Hakkâri yörelerinin Anadolu'daki önemli dokuma merkezleri arasında yer aldığı ve bu yörelerde halı dokumacılığının önemli bir yeri olduğu bilinmektedir. Bunun en önemli sebebi hayvancılığın bu yörelerde ana geçim kaynağını oluşturmasıdır. Bu sebeple bu çalışma kapsamında Van ve Hakkâri halılarından örnekler malzeme, renk, motif ve kullanılan kompozisyon açısından değerlendirmeye alınarak tanıtılmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Dokuma, Halı, Motif, Van, Hakkâri.

Weaving, showing various developments and changes over the centuries to the present day depending on the tradition natural and climate conditions, as well as mankind's needs of the clothing, beliefs and textile, is undoubtedly one of humanity's oldest art.The weaving samples encountered in places, especially where the cold climate are dominant and animal husbandry is common, was a product of necessity for people, however, it gradually became a component of ornament for personal and spatial desires. In addition, woven fabrics can be regarded as the documents that reflects the distinctive understanding of culture and art of the society they belong to. The tradition of woven fabrics that emerged in the regions where Turks lived in Central Asia and spreading with them, came to Anatolia through the Seljuk and continued its development here. In this respect, Anatolia has a very rich weaving culture. The carpet, which is one of the Turkish culture products, is a branch of Weaving art, whose origins date back to the centuries before Christ. Carpeting is one of the oldest handicrafts of the Turks. It is known that the carpet is not only used as a covering or adornment material, but also as a throne covering in Turkish communities. With the migration of the Turks from Central Asia to Anatolia, carpet information in Central Asia was carried to Anatolia. In Anatolia, which has a rich and rooted history in terms of weaving, each region has its own weaving material, weaving techniques and motif features. In this sense, it is known that Van and Hakkâri regions are among the most important weaving centres in Anatolia and carpet weaving has an important place in these regions. For this reason, patterns of carpets in Van and Hakkâri were evaluated in terms of material, colour, motif and composition.Keywords: Weaving, Carpet, Motif, Van, Hakkâri.