Diyarbakır Şer`iyye Sicillerine göre kadınların metrukâtı (1739-1800)

Abstract

Son zamanlarda ülkemizde sosyal tarih çalışmaları içerisinde tereke kayıtlarını esas alarak yapılan çalışmalara sıklıkla rastlanmaktadır. Söz konusu kayıtlar, Osmanlı Devleti'nde kadılar ya da askeri kassamlar tarafından tutulmaktaydı. Tereke kayıtları küçük yerleşim yerlerinde kendilerine şer'iyye sicilleri içinde yer bulmuşlardır. Büyük yerleşim yerlerinde ise müstakil `Tereke Defterleri` tutulmuştur. Müstakil Tereke Defterlerinin tutulduğu şehirlerden biri de çalışmamıza konu olan Diyarbakır Vilayetidir. Bu çalışmada, Amid Mahkemesi tarafından tutulmuş olan; 3725, 3744, 3753, 3756, 3757, 3773, 3785, 3796 numaralı şer'iyye sicilleri incelenmiştir.Özellikle çalışmada, Dicle Üniversitesi tarafından transkripsiyonu yapılmış olan, XVIII. yüzyıldaki Amid Mahkemesi Sicilleri içinden kadınlara ait olan iki yüz on yedi Müslüman, seksen Gayrimüslim olmak üzere toplam iki yüz doksan yedi kişiye ait tereke kayıtları incelenmiştir. Bunun yanı sıra çalışmada tereke kayıtlarından yola çıkarak; tereke sahiplerinin aile yapıları, terekelerinin muhteviyatı, yaşanılan mahaller, yaygın olarak kullanılan isimler, Müslüman ve gayrimüslimlerin çeşitli açılardan karşılıklı değerlendirilmesi esasına dayanmaktadır. Ayrıca bu çalışma ile XVIII. yüzyılda Diyarbakırlı kadınların sosyo-ekonomik hayatına ışık tutulmaya çalışılmıştır.

Studies on tereke/inheritance records are more common in Turkey among the studies in social history studies recently. Tereke/inheritance records are held down by kadis (Muslim judges) and military qassams. Tereke/inheritance records are in kadi registers in small settlements. At the same time in larger settlements, `Tereke Registers` were private. One of the larger settlements in which tereke registers were private is Diyarbakir. In this study Kadi Registers with the number of 3725, 3744, 3753, 3756, 3757, 3773, 3785, 3796 and recorded by Amid Court are handled.In this study tereke registers of Amid Court of 18th century are examined which belong to 297 women (217 Muslim – 80 non-Muslim) and transcripted by Dicle University. In addition with the help of tereke registers, family structure of tereke-owners, content of terekes, regions, commonly used names, the relation between Muslims and non-Muslims are dealt with. This study also aims to handle the life of women from Diyarbakir in 18th century.