Mirza Malkum Han`ın risalelerinde İran modernleşmesi

Abstract

Kaçar Hanedanlığı dönemi İran tarihi ve siyasi açıdan çok çalkantılı ve hareketli bir dönem olarak karşımıza çıkmaktadır. Osmanlı Devleti ile aynı döneme denk gelen birçok ortak siyasi gelişme İran'da da meydana gelmiştir. Bunlardan en önemlisi Osmanlıdan hemen sonra meydana gelen 1906 yılında Meşrutiyetin ilanıdır. Malkum Han, 1906 yılında gerçekleşen İran Meşrutiyetinin fikir babalarından belki de en önemlisi olarak karşımıza çıkmaktadır. İran'da meydana gelen meşrutiyet hareketlerini anlamak için Malkum Han'ın risaleleri çok önemli bir husus teşkil etmektedir. Bu amaçla öncelikle tez çalışmasının yapılabilmesi için Mirza Malkum Han'a ait risalelerinin toplanarak tercümesi sağlanmıştır. Dönemin İran Tarihi incelenerek Malkum Han'ın yaşadığı dönemin siyasi, ekonomik ve sosyal yapısı ortaya konulmuştur. Bu araştırmalar yapılırken Farsça ve kısıtlı olarak hazırlanmış Türkçe kaynaklardan istifade edilmiştir. Bu çalışmada İran'da mevcut siyasi, iktisadi, eğitim, askeri ve sosyal yapı ile ilgili bilgiler verilerek, Malkum Han'ın modernleşme ile ilgili nelerin İran'da bulunması gerektiği ve döneme ait eleştirileri risalelerindeki fikirleri doğrultusunda incelenmiştir. Ayrı bölümler yerine İran'daki mevcut durum ve sorunlar ile Malkum Han'ın risalesinde savunduğu fikirler aynı konu başlığı altında birlikte incelenmeye çalışılmıştır. Bundaki amaç Malkum Han'ın İran'daki modernleşmenin hangi evrelerinde ve hangi zamanlarında devreye girmeye çalıştığını göstermektir. Bu sebeple tez, risalelerindeki fikirleri doğrultusunda dört bölüm olarak hazırlanmıştır.Birinci bölümde, Malkum Han'ın hayatı ve siyasi faaliyetlerine yer verilmiştir. İkinci bölümde, İran'ın idari, siyasi ve askeri yapısı değerlendirilerek Malkum Han'ın bu konulardaki fikirleri sunulmuştur. Üçüncü bölümde, devletin mali yapısı incelenerek Malkum Han'ın iktisadi modelleri verilmiştir. Dördüncü bölümde ise sosyal yapı ile kişisel hak ve özgürlükleri kapsayan Malkum Han'ın risalelerinde değindiği hukuk kuralları incelenmiştirÜlkemizde, Malkum Han'ın risaleleriyle ilgili yeterli çalışma bulunmamaktadır. Bu sebeple risaleleri ve bunların yorumlanması konusunda İran'da yazılan kaynak eserlerden ve makalelerden istifade edilmiştir. Bu sayede Malkum Han'ın fikirleri ve modernleşme ile ilgili düşünceleri irdelenmiştir.

The Qajar dynasty is a very turbulent and vibrant period in terms of Iranianhistory and politics. Many common political developments that coincided with theOttoman Empire also took place in Iran. The most important of these was thedeclaration of the Constitutional Monarchy in 1906, which occurred immediatelyafter the Ottoman Empire. In our subject, the imitations of the political developmentsin pre-constitutional modern or Europe have occurred in Iran as well as in theOttoman Empire. There is no doubt that Mirza Malkum Khan, who is perhaps one ofthe most important people in settling these intellectual currents in Iran, and his workshad a great influence. In this study, information on the political, economic,educational, military and social structure of Iran, and what Malkum Khan shouldhave in Iran and the criticisms of the period in his treatises are examined. Instead ofseparate sections, the current situation and problems in Iran and the ideas thatMalkum Khan argued in his treatise were tried to be examined together under thesame heading. The aim is to show in which stages and times of modernization in IranMalkum Khan is trying to get involved. For this reason, the ideas in his treatises andthe structure of the state were examined and divided into four sections.In the first chapter, information about the life and political personality ofMalkum Khan is given. In the second part, the current administrative, political andmilitary structure of the Qajar dynasty and the current problems are given and theinnovations that Malkum Khan wants to be brought for these problems are tried to begiven. In the third section, the financial structure of the state is examined and theeconomic structure proposed by Malkum Khan in his treatises is examined. In the IVfourth and last chapter, the personal rights and freedoms of the Qajar dynasty andtheir ideas about social life and education system were evaluated.Malkum Khan's ideas and ideas about modernization were examined bymaking use of the source works and articles written in Iran about their treatises andtheir interpretation as there is not enough work on the treatises of Malkum Khan