Harput (Elazığ) musikisinde kullanılan çalgıların musikî içerisindeki ağız-tavır ile etkileşimleri

Abstract

KIRMIZIGÜL, Tayfun, Harput (Elazığ) Musıkîsinde Kullanılan Çalgıların Musıkî İçerisindeki Ağız-Tavır ile Etkileşimleri. Yüksek Lisans Tezi, Van, 2019 Harput (Elazığ) ağzı Türk Halk Musıkîsi içerisinde özel bir tavır özelliğine sahiptir. Türk Halk Musıkîsi İçerisinde yer alan diğer Ağızlar ( Arguvan Ağzı, Barak Ağzı, Bozlak Ağzı) gibi çalım ve okunuşunda ki farklılıklar ile kendini belli eden Harput (Elazığ) Ağzı bulunduğu bölgede de ayrı bir yere sahiptir. Hoyrat Yöreleri olarak bilinen Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri ile Kerkük-Azerbaycan Yörelerinde de Harput (Elazığ) Ağzının önemi büyüktür. Kendine özgü makamların yanı sıra Türk Musıkisi Makamlarının da ağırlıklı olarak icra edildiği yörede, kullanılan usul kalıpları da yöre tavrının oluşumunda büyük rol oynamaktadır. Harput (Elazığ) Musıkîsi içerisinde kullanılan çalgılar tarih boyunca değişkenlik göstermekle beraber günümüz Harput (Elazığ) Musıkîsinde ağırlıklı olarak Türk Müziği Enstrümanları (Klarnet, Kanun, Cümbüş, Ud, Keman, Tef, Darbuka, Davul ) kullanılmaktadır. Yöre de kullanılan okuma ağzının kullanılan çalgı karakterlerini doğrudan etkilediği ve çalgılara özel bir tavır olarak yansıdığı açıktır. Geçmiş dönemlerde yörede çalgı çalmanın tenkit edildiği, okuyucu olmanın daha prestijli sayıldığı birçok yazılı kaynakta mevcuttur. Bu konu dikkate alındığında çalgı çalan kişilerin daha çok yörede yaşayan gayrimüslimler olduğu ve yöre müziğini okuyuculardan dinleyerek icra ettikleri açıkça görülmektedir. Yöre tavrını okuyucudan alan çalgı çalan kişiler okuma tavrına göre sazlarının icra karakterlerini belirleyip yöre tavrının oluşumunda büyük rol oynamışlardır. Bu çalışmada yöre sanatçıları ile yapılan görüşmeler sonucunda, yazılı kaynaklar ve internet kaynakları taranarak, yörede okuyucu tavrının saz icralarına etkisi tespit edilmiştir.

KIRMIZIGÜL, Tayfun, The interactions of instruments used in Harput's (Elazığ) music with the dialect. - (M.A thesis,Van,2019) Harput dialect has a characteristic feature in Turkish Folk Music.Just like other Turkish Folk Music dialects including Arguvan style,Barak style and Bozlak style , Harput style has a special place in its own region.It has a crucial impact in Eastern and Southern Eastern Anatolia regions known as 'Hoyrat Yöreleri' and in Kirkuk-Azerbaijan territory.In addition to its distinctive modes (music) , it serves a important function in the composition of other local modes into the regions in which Turkish music is performed. The instruments played in Harput(Elazığ) music has been changed in the history,however, in modern times Turkish musical instruments such as clarinet,qanun,cumbush,oud,violin,tambourine,drum has been used predominantly.It is obvious that dialect performed in the region has affected the playing characteristics of instruments and it is reflected on as a special instrument playing style.It has been clearly seen in the written documents that playing an intrument has been ignored when compared to being a vocalist.It is also seen that instrumentalists living in this region has been mostly non-muslims and they has been affected by the local bards.Those instrumentalist who learn the local musical style (dialect) from bards has played a crucial role in the formation of local mode(music).In this study, the effect of local vocal style (dialect) upon the performing style of instruments has been identified by one by one interviews with local artists and studying on written and online resources.