Selçuklu-Gazneli ilişkileri (1025-1157)

Abstract

Güneşin doğduğu yer anlamına gelen Horasan, bölge olarak asırlarca birbirinden farklı etnik yapı, inanç ve kültürü içinde barındırmış, kıymetli ve geniş bir medeniyet alanıdır. Tarihi eski olan Horasan, stratejik ve jeopolitik bir öneme de sahiptir. İran'ı doğudan Asya'ya, kuzeyden Rusya'ya, güneydoğudan ise Hindistan'a bağlar. Selçukluların (1038-1157) tarih sahnesine giriş yaptıkları ve devletleştikleri alan olan Horasan, Gaznelilerin (963-1186) hâkimiyet alanı idi. Selçukluların yurt arayışları onları Horasan'da Gazneliler ile karşı karşıya getirmiş, bunun neticesinde ise uzun uğraş ve mücadeleler sonucunda Selçuklu Devleti kurulmuştur (1038).Selçuklu-Gazneli savaşları, Horasan'ı uzun yıllar meşgul etmiştir. Selçuklular, devletleşme sürecinde Gaznelilere karşı büyük mücadeleler vermişlerdir. Ulyâ-Âbâd (430/1039) ve Talhâb (430/1039) savaşlarında Gazneliler Selçuklulara karşı zafer elde ettiler. Nesâ (426/1035), Serahs (429/1038) ve Dandanakan Savaşı'nda (431/1040) ise galip gelen Selçuklular oldu. Selçukluların yurt arayışları ve akabinde devletleşme istekleriyle, Gaznelilerin var olan güç ve etkinliklerini koruma çabaları, mücadelelere neden olmuş, süreç Selçukluların lehine sonuçlanmıştır. Selçuklular, Gazneliler karşısında önce muhtaç durumda iken, ardından denk sonra da üstün duruma geçmişlerdir. Hatta Gazneliler bir dönem Selçukluların vasalı durumuna dahi düşmüşlerdir. Bu çalışmada, Horasan bölgesinin coğrafî yapısı, konumu, stratejik ve jeopolitik önemi, tarihteki durumu ele alınarak irdelenmeye gayret edildi. Ayrıca başlangıcından itibaren Selçuklular ile Gaznelilerin münasebetleri, Selçukluların devletleşme öncesi ve sonrası dâhil olmak üzere son dönemlerine kadar ele alınarak, sonuçları ortaya konulmaya çalışıldı.

Horasan, which means the place where the sun rises, is a valuable and wide civilization area that has been hosting different ethnic structures, beliefs and cultures for centuries. Horasan, which has a History, is of strategic and geopolitical importance. It connects Iran from east to Asia, from North to Russia, and from southeast to India. Khorasan, the area where the Seljuks entered the History scene and became nationalized, was the dominance of the Ghaznavids. The search of Seljuks for the homeland brought them to the Ghaznavids in Khorasan, and as a result of the long struggle and struggles the Seljuk State was founded (1040). The Seljuk-Ghaznavid wars occupied Khorasan for many years. The Seljuks fought great struggle against Ghaznavids in the process of nationalization. Ulyâ-Âbâd (430/1039) and Talhâb (430/1039) wars were victoruous against the Seljuks Ghaznavids. Nesa (426/1035), Serahs (429/1038) and the last blow to the Ghaznavids in the Battle of Dandanakan (431/1040) was the victorious Seljuks. Seljuks seeking homeland and subsequent desire for nationalization, the efforts of the Ghaznavids to preserve their existing power and activities have led to many struggles and the process has been concluded in favor of the Seljuks. When the Seljuks were in need before the Ghaznavids, they became equal and then superior. In fact, the Ghaznavids became the vassals of the Seljuks. In this Study, the geographical structur, location, strategic and geopolitical importance of Khorasan region and the historical situation were tried to be examined. In addition, the relations between the Seljuks and Ghaznavids from the beginning, including the pre-and post-nationalization of the Seljuks until the last period l ele tried to put forward the results.