Diplomasi tarihi ışığında ilk türk kadın diplomat: Adile Ayda

Abstract

Türkiye Cumhuriyeti'nin modernleşme serüvenine şer'i hukukun toplumsal yaşam kuralları üzerindeki etkisinin azaltılmaya çalışılması temel olmuştur. Şer'i hukuk kadını ev içine hapseden, örtünmeyi emreden, kadının asli görevinin ev içi alan olduğunu tebliğ eden kuralları içerir. Dolayısıyla, modernleşme dinin toplumsal yaşam kurallarından uzaklaştırılması olarak tanımlandığından, bu süreçte kadınların toplumsal yaşamında çarpıcı değişikliklerin olması kaçınılmazdı. Cumhuriyet ile birlikte kadınların sosyal alanlarda görünürlülüğü, iş yaşamına katılım oranı artmıştı. Kadınların çoğu meslek alanına ilk adımları Cumhuriyet döneminde atılmıştı. Adile Ayda, 1932 yılında ilk Türk kadın diplomat olarak Hariciye teşkilatına girmişti. Fakat kadın olmasından kaynaklı sebeplerden ötürü Hariciye'den istifa etti ve öğretmenlik mesleğine başladı. 1957 yılında ise yeniden Hariciye teşkilatında döndü. Bu çalışma ilk olarak Adile Ayda biyografisi sunmayı amaçlamaktadır. Adile Ayda'nın biyografisinden yola çıkarak, Türk modernleşmesinin oluşturmaya çalıştığı kadın kimliği ile Adile Ayda'nın kimliğini karşılaştırmayı hedeflemektedir. Ayda'nın biyografisi oluştururken, Hisar, Çınaraltı, Belleten dergilerindeki ve Cumhuriyet gazetesindeki yazılarından, TBMM arşivinden, Ankara Üniversitesi Dil-Tarih Coğrafya Fakültesinde bulunan personel özlük dosyasından, kaleme almış olduğu kitaplarından ve kızları Gülnur Üçok ile Gönül Pultar'dan yararlanılmıştır. Adile Ayda'nın söylemleri, yazıları sonucunda ortaya çıkan kişilik yapısı aslında, Türk modernleşmesinin oluşturmaya çalıştığı kadın imgesinin Adile Ayda ile vücut bulmuş olduğu kanıtlanmıştır.

Jurisprudence attempting to reduce the impact on social life rule of law in the Republic of Turkey has been the main adventure of modernization. Sharia law contains rules that imprison women in the house, order the veil, and declare that the real duty of the woman is domestic space. Therefore, since modernization is defined as the removal of religion from the rules of social life, it is inevitable that there will be dramatic changes in the social life of women in this process. With the republic, the visibility of women in social areas and the participation rate in business life increased. The first steps of women in most occupations were taken in the Republican period. In 1932 Adile Ayda joined the Foreign Service as the first Turkish female diplomat. However, due to being a woman, she resigned from the Foreign Ministry and started teaching. In 1957, she returned to the foreign ministry. This study aims to present the first biography of Adile Ayda. Based on the biography of Adile Ayda, we aim to compare the identity of Adile Ayda with the identity of the Turkish modernization. Ayda's biography was compiled from her articles in Hisar, Çınaraltı, Belleten magazines and Cumhuriyet newspaper, the archive of the Grand National Assembly of Turkey, the personnel file in the Faculty of Language, History and Geography of Ankara University, her daughters Gülnur Üçok and Gönül Pultar and the books she wrote. Adile Ayda's rhetoric and personality structure, which emerged as a result of her writings, has in fact proved to be embodied by Adile Ayda, the female figure that Turkish Modernization tries to create.