Bir kırsal bölgede yaşayan kadınlarda obezite ile mücadelede lider kadın müdahalesinin etkililiği

Abstract

Amaç: Bu çalışmanın amacı; akran yardımcıları (lider kadınlar) müdahale modeliyle, beslenmenin düzenlenmesi ve fizik aktivitenin arttırılması yoluyla, fazla kilolu ve obez kadınların kilo vermesini sağlamak, BKİ'yi, vücut yağ oranını ve yağ ağırlığını azaltmaktır. Gereç ve Yöntem: Bu çalışma Manisa'da kırsal bir ASM Bölgesi'nde Nisan 2018- Nisan 2019 tarihleri arasında, 18-64 yaş arası fazla kilolu ve obez kadınlar üzerinde yürütülen yarı deneysel bir müdahale çalışmasıdır. Çalışmanın başlangıcında fazla kilolu veya obez olduğu belirlenen ve müdahaleye davet edilen 322 kadının 137'si (% 42.5) müdahaleye katılmayı kabul etmişler; müdahaleye katılmaya kabul edenlerin ise %86.9'u ilk üç aylık dönemde; %78.1'i ise müdahalenin altı aylık hedefini tamamlamışlardır. Kullanılan müdahale yöntemi, kaynakçada `akran liderli eğitim` olarak bilinen bir modelin özel bir biçimi olan `Lider Kadın` modelidir. Müdahaleye katılan kadınların 11'i lider kadın (n:12, bir kadın fazla kilolu veya obez değil) olarak belirlenmiş ve her lider kadın kendi hedef grubunu oluşturmuştur. Müdahalenin başında lider kadınlara dengeli beslenme ve egzersiz konularında eğitim verilmiş; lider kadınlar aldıkları bu eğitimi gruplarındaki kadınlara aktarmış ve grubundaki kadınlarla sık sık görüşmeler yaparak diyet ve egzersiz yapma ile ilgili kadınları motive etmiştir. Tüm kadınlara başlangıç değerlendirme anketi, Uluslararası Fiziksel Aktivite Anketi (IPAQ), Hastane Anksiyete Depresyon Ölçeği (HADÖ) depresyon alt boyutu ve Obez Bireylere Yönelik Tutum Ölçeği (OBYTÖ) uygulanmış; boy ölçümü, bel ve kalça çevresi ölçümü ve Biyoelektrik İmpedans Analiz (BİA ) yöntemi ile vücut analizi yapılmış, diyet ve değişim listeleri verilmiş ve adımsayar dağıtılmıştır. Vücut analizi, bel ve kalça çevresi ölçümleri, ayrıca IPAQ ve HADÖ depresyon alt boyutu üçüncü ve altıncı ayın sonunda tekrarlanmıştır. Hedef kadınlara ve lider kadınlara periyodik veri toplama formları dağıtılmıştır. Tek değişkenli çözümleyici analizlerde dağılıma göre uygun olan durumlarda, Ki-kare, Fisher'in kesinlik testi, McNemar testi, Cochran's Q testi, Paired t testi, Wilcoxon işaretli sıra testi, tekrarlayan ölçümlerde varyans analizi, Friedman testi, Mann Whitney U testi, Kruskal-Wallis varyans analizi uygulanmış, Post hoc karşılaştırmalarda ise Bonferroni testi ile yapılmıştır. Çok değişkenli çözümlemelerde Doğrusal ve Lojistik regresyon uygulanmıştır. Bulgular: İlk üç ayda başlangıca göre ortalama olarak ağırlık 1.25 kg, bel çevresi 1.01 cm, kalça çevresi 1.33 cm azalmıştır (p<0.05). Müdahale boyunca (0-6 ay) ise; ağırlık 1.13 kg, bel çevresi 1.30 cm, kalça 1.96 cm, vücut yağ ağırlığı 1.73kg, vücut yağ oranı %1.76, gövde yağ ağırlığı 0.69 kg, gövde yağ oranı %1.46 azalmış, vücut kas ağırlığı ise ortalama 0.47 kg artmıştır (p<0.05). Başlangıçtan ara ölçüme kadar geçen sürede BKİ kategorisi iyileşen kadın yüzdesi %8.4, tüm müdahale boyunca ise %11.2'dir. Müdahale sonunda her 5 kadından birisi en az % 5 kilo kaybetmiştir. Müdahale boyunca depresyon riski olan kadın sayısı anlamlı olarak azalmış; müdahalenin ilk periyodunda kadınların Fiziksel Aktivite (MET) skoru ortalamaları anlamlı olarak artmış, ancak bu artış sürdürülememiştir. Sağlık sigortası, yükseköğrenim ve obeziteye karşı olumlu tutum, çok değişkenli analizlerde müdahale başarısında etkili değişkenlerdir (p<0.05).Sonuç: Topluma dayalı bu obezite müdahalesi genel olarak başarılı bir müdahaledir, ancak sürdürülebilirlik sorununa çözüm bulmak için daha fazla müdahaleye ihtiyaç vardır. Toplum temelli obezite müdahale programlarında obeziteye karşı olumlu tutum gösterenlere öncelik verilebilir.Anahtar Kelimeler: obezite, obezite koruma ve kontrol, kadın sağlığı, akran

Objective: The aim of this study is to reduce BMI, body fat rate and fat weight and to provide weight loss on overweight and obese women, by regulating nutrition and increasing physical activity through peer facilitators (leader women).Material and Method: This study is a quasi-experimental study conducted on overweight and obese women aged 18-64 years between April 2018 and April 2019 and in a rural Family Physician Center (FPC) in Manisa province. The intervention method used is the 'Leader Woman' model, a special form of a model known as `training with peer leader` in the literature. Eleven of the women who participated in the intervention were identified as the leader women (n: 12, a woman not overweight or obese) and each leader woman formed her own target group. 137 of 322 women (42.5%) who were determined to be overweight or obese at the baseline study, agreed to participate to the intervention. Each women filled in and signed the ethical informed consent forms before intervention. Those who accepted to participate to the intervention, 86.9% could only be reached for interim (3rd month) antropometric assessment; 78.1% could complete the six-month target of the intervention. At the beginning of the intervention, study team educated leader women on obesity, diet and exercise in two and a half days sessions. The leader women were expected to transfer this education to their target women via engaged meetings at places where relevant in the town. All women were administered: the initial assessment questionnaire; physical activity assessment (via IPAQ); depressive mood assessment (via HADS) and the assessment of attitude to obese people (via ATOP). Also, women's height, waist and hip circumference were measured; Bioelectric Impedance Analysis (BIA) method was used for body analysis. Diet and change lists were given and pedometer was distributed to each women. Body analysis, waist and hip circumference measurements,also IPAQ and HADS depression sub-dimension were repeated at the end of the third and sixth months of intervention. Periodic data collection forms were distributed to the target women (healthy lifestyle forms) and the leading women (monthly monitoring forms). In analytical statistics Chi-square test, Fisher's exact test, McNemar test, Paired t test, Wilcoxon signed rank test; Repeated measures of variance, Friedman test, Mann Whitney U test, Kruskal-Wallis variance analysis and Bonferroni test in Post-hoc comparisons were used. Linear and logistic regression models was applied to multivariate comparisons. Results: The mean weight, waist circumference decreased respectively as 1.25 kg, 1.01 cm at the end of the 3rd month of intervention; and 1.13 kg, 1.30 cm at the end of the 6th month of intervention (p<0.05). The decrease of body fat weight is 1.73kg; body fat ratio is 1.76%; trunk fat weight is 0.69 kg; trunk fat ratio is 1.46% and the increase of body muscle weight is 0.47 kg (p<0.05). The percentage of the BMI category of women improved 8.4% in the 3rd month and 11.2% in the 6th month measurements. At the end of the intervention (6th month), 19.6% women lost weight, 5.0% and over. The number of women with a risk of depression decreased significantly during the intervention (p<0.05). The mean physical activity (MET) score of women increased significantly in the first period of intervention, but this increase could not be sustained over the whole period. Having health insurance, higher education and positive attitude towards obesity were the effective variables in intervention success in multivariate analysis (p <0.05).Conclusion: This community-based peer-led obesity intervention can generally be regarded as a successful intervention, but further interventions are needed to find a solution for the problem of sustanability. Priorities can be given to those who has positive attitude to obesity in the community based obesity intervention programs. Keywords: obesity, obesity prevention and control, women's health, peer