Şanlıurfa yöresinde doğal olarak yetişen bademlerin (Prunus Amygladus L.) seleksiyonu

Abstract

Bu çalışmada, 2017-2018 yılları arasında Hilvan, Bozova, Suruç ve ŞanlıurfaMerkez ilçelerinde doğal olarak tohumdan yetişmiş çöğür badem ağaçları arasındanüstün nitelikli olanlar araştırılmıştır. Çeşit ıslah amaçları doğrultusunda doğal badempopülasyonunda ilk yıl 102 genotipin, ikinci yıl 43 genotipin çeşitli ağaç ve meyveözellikleri tanımlanmıştır. Araştırma sonucunda, badem çeşit ıslah çalışmaları için tartılıderecelendirme yöntemi kullanılarak 21 genotip çiçeklenme ve kalite durumlarına göreümitvar seçilmiştir.Ümitvar olarak seçilen genotiplerde tam çiçeklenme dönemleri 2017yılında 10 Mart-27 Mart tarihleri arasında gerçekleşirken; 2018 yılında 22 Şubat-20Mart tarihleri arasında gerçekleşmiştir.Tartılı derecelendirme yöntemine göre alınanpuanlar sonucunda seçilen ümitvar genotiplerin, kabuklu meyve ağırlıkları 2.51 g ile5.31 g arasında, iç badem ağırlıkları 0.56 g ile 1.68 g arasında, iç oranları % 13.75 ile54.54 arasında olduğu saptanmıştır. Kabuk kalınlıkları 2.52 ile 3.48 mm arasında, çift içoranı % 0, ikiz iç oranı % 0 ve sağlam iç oranlan % 60-100,00 arasında değiştiği tespitedilmiştir. Genotiplerin sütur açıklığı 14 genotipte kapalı, 7 genotipte açık olduğugörülürken, meyve şekli 18 genotipte, uzun oval 2 genotipte kalp ve 1 genotipte elipsgrubunda yer almıştır. Kabuk sertliği yönünden 15 genotip çok sert, 4 genotip sert ve 2genotip orta olarak belirlenmiştir. Ümitvar genotiplerin 5 genotipi ufak, 3 genotipi ortairi, 6 genotipi iri ve 7 genotipinin çok iri olduğu belirlenmiştir. Ümitvar genotiplerin içrengi bakımından incelendiğinde ise l genotip açık, 7 genotip orta açık, 11 genotip koyuve 2 ise çok koyu olarak değerlendirilmiştir. Ağaç şekli bakımında 6 genotip dik, 11genotip dik yayvan ve 4 genotip yayvan olarak belirlenmiştir.Anahtar kelimeler: Badem, Genotip, Meyve özellikleri, Seleksiyon

In this study performed during 2017 and 2018, the native almond populationsof Hilvan, Bozova, Suruç and districts of Şanlıurfa province of Turkey were studied todetermine promising chance seedlings. Tree and fruit characteristics of seedling almondtrees were identified for 102 genotypes in the first year and 43 genotypes in the secondyear with respect to almond cultivar breeding objectives. In conclusion, 21 genotypewere determined promising according to weighted rating method. 2017 and 2018flowering dates of these promising genotypes are March 10-27 and February 22 March20, respectively. Shell weight of promising genotypes changed between 2.51 g and 5.31g. Kernel weight of selected 21 promising almonds changed between 0.56-1.48 g,kernel rate between % 13.75) - 54.54, skin thickness 2.52-3.48 mm, double kernel ratebetween % 0, twin kernel rate was % and safe kernel rate between % 60.0-100.00 Interms of fruit shape 1 of the genotypes were ellipse, another 18 genotypes were longand oval and the rest 2 genotypes were heart-shaped. Although 6 of the promisinggenotypes were determined large, 3 genotypes medium 5 genotypes were small, and 7genotypes were determined very large, all of them placed in sweet almond category.The kernel colour was determined light colored of one genotype, medium light coloredof 7 genotypes dark of 11 genotypes and very dark of 2 genotypes. Tree shape wasdetermined broad in 4 genotypes and vertical-broad in 11 genotypes while vertical in 6genotypes.Key words: Almond, Fruit properties, Genotype, Selection, Şanlıurfa.