Ahmed Eflâkî`nin Menâkıbü`l-Arifîn adlı eserine göre Selçuklu Türkiyesi`nde Türkler/Türkmenler, Moğollar, Ahîler ve Mevlevîler

Abstract

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'nin hayatı rivayet edilen görüşlerin çeşitliliği nedeniyle merak konusu olmuştur. Onun hayatı hakkındaki en tafsilâtlı eser, Ahmed Eflâkî'nin Menâkıbü'l-Ârifîn adlı eseridir. Eser, Moğol hâkimiyeti dönemi Türkiye'nin siyasî, askerî, iktisadî ve içtimaî tarihi hakkında bilgiler vermektedir. Mevlevî tarikatına mensup olan Eflâkî'nin taraflı bakış açısına sahip olması, Türkmenlere ve onların şehir hayatı içerisinde yer alan temsilcileri olan Ahîler'e karşı tahkir ve tezyif içeren ifadeler sarf etmesine neden olmuştur. Eser, Moğol hâkimiyeti dönemi Türkiye'sine Mevlevî bakış açısını yansıtmakta olup Mevlânâ'nın da mensup olduğu Fars kültürünü de içermesi bakımından önemlidir. Eflâkî, Mevlevî âdâb ve merasimlerine de yer verip Mevlevîlerin yaşadıkları rivayet edilen olağanüstü olaylarını da belirterek Mevlânâ ve ailesinin kerametlerini vurgulamaya çalışmıştır. Eflâkî, derleme bir eser niteliğinde olan Menâkıbü'l-Ârifîn'i yazarken Risâle-i Sipehsâlâr be-Menâkıb-i Hudâvendigâr, Velednâme/İbtidânâme, Rebâbnâme, İntihânâme, Makalât-ı Şemseddîn-i Tebrizî, Ma'ârif-i Sultanü'l-Ulemâ Bahâeddîn Veled, Fîhi mâ Fîh, Mektûbât-i Mevlânâ Celâleddin, Mesnevî ve Dîvân-i Kebir gibi Mevlevî kaynaklarından faydalanmıştır. Bu çalışmada yukarıda bahsi geçen konular, kaynak ve araştırma eserler kullanılarak irdelenmiştir.

Mevlana Celâleddîn-i Rûmî's life has been a subject of curiosity because of the diversity of views narrated. The most detailed work on his life is the work of Ahmad Eflaki's Menâkıbü'l-Ârifîn. The work of the period of Mongol rule in Turkey's political, military, provides information on the economic and social history. The fact that Eflâkî, who is a member of the Mevlevi order, had a biased viewpoint caused the Turcomans and their representatives in the city life to express expressions of aggression and tease against Ahıs. The work of the period of Mongol rule reflects the terms of the Mevlevi perspective is important to include Turkey and the Persian culture as well as members of Mevlana. Eflâkî also tried to emphasize the miracles of Mevlana and his family by mentioning the extraordinary events in which Mawlavi rituals and rituals were mentioned and the Mawlavi people lived. Eflaqi writes the Manākībā'l-Arifîn, which is a compilation work, as Risâle-i Sipehsâlâr be-Menâkıb-i Hudâvendigâr, Velednâme/İbtidânâme, Rebâbnâme, İntihânâme, Makalât-ı Şemseddîn-i Tebrizî, Ma'ârif-i Sultanü'l-Ulemâ Bahâeddîn Veled, Fîhi mâ Fîh, Mektûbât-i Mevlânâ Celâleddin, Mesnevî and Dîvân-i Kebir. In this study, the topics mentioned above were examined using sources and research works.