İbn Haldun ve Montesquieu`da toplum ve devlet anlayışı

Abstract

Bir tarihçi olan ve sosyolojinin temellerini atan İbn Haldun, XIV. yüzyılda yaşamıştır ve siyasetten ekonomiye, tarihten sosyolojiye kadar birçok alanda fikirler sunmuştur. Onun bu düşünceleri çağının çok ilerisindedir, bu yüzden fikirleri ve düşünceleri zamanla kabul edilmiştir. İbn Haldun yeni bir tarih anlayışı ile `Umran İlmini` ortaya atmıştır. Bu ilmi, Mukaddime adlı eserinde ayrıntılı bir şekilde anlatmıştır. Bu bilim anlayışı ile toplumu analiz etmiş ve devletlerin oluşum sürecini incelemiştir. İbn Haldun, toplumun doğuşunu, gelişmesini ve yıkılmasını ve bunların nedenlerini bilimsel yöntemle incelemiştir. Umran ilminin konusu, insanın toplumsal hayatı olmuş-tur ve bunun nedeni ise toplumsal olgular olduğunu belirtmiştir. Bu bilim sayesinde İbn Haldun devlet kuramını da oluşturmuştur. Ona göre, devletin kuruluşundan yıkılışına kadar bütün evreler nedensellik bağı ile birbirine bağlanmıştır. İbn Haldun, toplumu incelerken asabiyet kavramını önemle vurgulamıştır. Asabiyet kavramı ve Umran, İbn Haldun'un en önemli kavramlarındandır.Montesquieu ise 18. yy aydınlanma düşünürlerinden birisidir. Kanunların Ruhu adlı eserindeki düşünceleri de ondaki aydınlanma ruhunu bize göstermektedir. Aynı zamanda bir hukukçu olan Montesquieu eserinde, genel anlamda kanunları incelemiş ve bu genel kanunlardan her toplumun kendine özgü olarak yarattığı kanunları ortaya çıkarmaya çalışmıştır. Eserinde kanunların ruhunu incelediğini ifade etmiştir. Montesquieu'ya göre, bir toplumun maddi ve manevi değerlerinin tümü, o toplumun kanunlarını etkilemiştir. Bunlar bir ülkenin iklimi, coğrafyası, yönetim şekli, dini, ahlakı vb. değerler olduğunu ifade etmiştir. Sonuç olarak bütün bu nedenler o toplumun genel düzenini belirlemiştir. Bu genel düzen kanunların ruhunu oluşturmuştur. Yönetim şekillerini temel olarak Cumhuriyet, Monarşi ve Despotizm diye üçe ayırmıştır. Bu yönetimlerde var olan yasama, yürütme ve yargı erklerinin çalışma alanlarının ayrı olması fikrini geliştirmiştir. Bu ayrımı iklim, coğrafya, din vs. gibi olgularla desteklemiştir. Her toplum için hangisinin daha elverişli olduğunu açıklamıştır. Montesquieu eserinde `Kuvvetler Ayrılığı` teorisine de son şeklini vererek günümüz demokrasilerini de etkilemiştir. Buna göre, Montesquieu'nun, yönetim şekilleri ve kuvvetler ayrılığı hakkındaki görüşleri birbirinden ayrılmaz nitelikte oluşmuştur.Her iki düşünür de farklı metot ve görüş açılarıyla, kısaca farklı amaçlarla yola çıkarak sonuçta yine farklı yerlere varmalarına rağmen benzer noktalarda görüş birliğine varmışlardır. Bu noktada eserlerinin temelini teşkil eden ve üzerinde en çok durulan noktadır: Toplum ve Devlet. Bu çalışmada, çağımızda `toplum ve devlet` anlayışına ışık tutan ve bu konularda çalışmalar yapan İbn Haldun ve Montesquieu, günümüz gerçeklerini daha iyi analiz edebilmiş ve aynı zamanda toplum ve devlet anlayışları açısından karşılaştırılarak incelenmiştir. Bu sebeple, bibliyografya yaparak yaşam ve dönem şartlarını belirtmek, daha sonra ise her ikisini de meşgul eden toplum ve devlet kavramını ve bu noktada görüşlerinin belirtildiği iki eserin Mukaddime ve Kanunların Ruhu, toplum ve devlet açısından incelenmesini ve bu şekilde iki düşünürün fikirleri karşılaştırılmıştır.Anahtar Kelimeler: Tarih, Mukaddime, Umran, Asabiyet, Devlet, Toplum, İklim, Yasaların Ruhu, Kuvvetler Ayrılığı.

Ibn Khaldun, a historian who laid the foundations of sociology, lived in the 14th century and presented ideas in many areas from politics to economy, from history to sociology. His thoughts are way ahead of his time, so his ideas and thoughts have been accepted over time. Ibn Khaldun has put forward the `Science of Umran` with a new understanding of history. He described this science in detail in his work Muqaddimah. He analyzed the society with this understanding of science and exam-ined the formation process of states. Ibn Khaldun examined the birth, development and collapse of the society and the reasons for by scientific method. The subject of the Science of Umran, has been the social life of human beings and he stated that the reason is social phenomena. Through this science Ibn Khaldun formed the theory of the state. According to him, from the foundation of the state to the collapse, all phas-es are connected by causality. Ibn Khaldun emphasized the concept of asabiyyah (social cohesion) while examining society. The concept of asabiyyah (social cohesion) and Umran are one of the most important concepts of Ibn Khaldun.Montesquieu is one of the 18th century enlightenment thinkers. His thoughts in his work The Spirit of Laws show us the spirit of enlightenment in him. Montesquieu, who is also a jurist, examined the laws in general and tried to reveal the laws that each society created in its own way from these general laws. In his work he stated that he examined the spirit of the laws. According to Montesquieu, all of the material and moral values of a society influenced the laws of that society. He stated that there are values such as climate, geography, management style, religion, morality etc. a co-untry. As a result, all these reasons have determined the general order of that society. This general order formed the spirit of the laws. He divided the forms of government into three categories, the Republic, Monarchy and Despotism. He developed the idea that the working areas of the legislative, executive and judicial powers existing in these administrations should be seperated. He supported this distinction with pheno-mena such as climate, geography, religion, etc. He explained which is more favorable for each society. Montesquieu, in his work, by giving the final form of the theory of `Separation of Forces` and influenced today's democracies. Accordingly, Monte-squieu's views on the forms of government and separation of powers are inseparable. Although both thinkers set out with different methods and points of view, bri-eflyy for different purposes, they reached consensus at similar points although they reached different places. At this point, the most important point that constitutes the basis of his works emphasized point: Society and State. In this study, Ibn Khaldun and Montesquieu, who shed light on the under-standing of society and the state in our time, have been able to analyzed the realities of today's, have also been examined in terms of their understanding of society and the state. For this reason, the bibliography of life and period to specify the condi-tions, and then the concept of ime society and the state of both engaged in the two works of this point where the views of the Muqaddimah and Spirit of the Laws, in terms of society and the state of the two thinkers were compared in this way.Keywords: History, Muqaddimah, Umran, Asabiyyah (social cohesion), State, Society, Climate, Spirit of Law, Separation of Forces