(EL-MEDÎNETÜ`L-FÂZILA VE MUKADDİME ADLI ESERLERİ IŞIĞINDA) FÂRÂBÎ VE İBN HÂLDUN`UN MEDENİYET TASAVVURLARININ KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ

Abstract

Bu tezde, İslam düşünce tarihi içerisinde medeniyet fikrinin temellerini atmış filozoflardan biri olan ve Aristo takipçisi Meşşai gelenekten gelen Fârâbî ile bağımsız bir düşünür olan İbn Haldûn'un medeniyet tasavvurları, bu tasavvurların kurumsallaştırıldıkları ana unsurlar çerçevesinde ele alınarak karşılaştırmalı bir analiz yapılmıştır. Fârâbî ile İbn Haldûn arasında dikkate değer ilk ayrım İbn Haldûn'un umrân ilmi, Fârâbî'nin ise siyaset-i medeniye esasları çerçevesinde medeniyet tasavvurlarını şekillendirmeleridir.Fârâbî'de medeniyetin merkezi olan şehrin kurucu unsuru erdemdir. İbn Haldûn'da ise kurucu unsur asabiyet ve mülkün elde edilmesiyle ortaya çıkan yönetim şekli, iktisat ve adalettir. Fârâbî'ye göre medeniyeti inşa eden toplum, mutluluğu elde etmeyi amaçlamaktadır. İbn Haldûn'da ise bu toplum, refah ve güç elde etme, her daim iktidar olma arzusu peşindedir. Fârâbî'de erdemli bir medeniyet, ancak hikmet sahibi, yenilikçi, hüküm koyan bir yönetici ile kurulur, İbn Haldûn'da ise egemenlikle; egemenlik bir medeniyette ya da mülkte yürürlükte olan yönetim şeklini ifade eder. Görüleceği üzere iki düşünür arasındaki ayrım, tesadüfi olmayıp anlayışsal ve yöntemsel bir takım farklılıklar taşımaktadır.Anahtar Kelimeler: Fârâbî, İbn Haldûn, İslâm, Medeniyet, Şehir, Siyaset-i Medeniyye, İlm-i Umrân

In this thesis, the civilization conception of Ibn Khaldun, independent thinker, and of Fârâbî who is Aristotle follower coming from the Messiah tradition and one of the philosophers who laid the foundations of the idea of civilization in the history of Islamic thought and a comparative analysis was made with the main elements that these images are institutionalized. The first significant difference between Fârâbî and İbn Khaldun is Fârâbî shaped his conceptions of civilization within the framework of concept of siyasa al-madaniyya while Ibn Khaldun shaped with the 'Ilm al-'Umrân'.For Fârâbî, the founding element of the city, which is the center of civilization, is virtue. For Ibn Khaldun the founding factor is a'sabiyya and economy, justice and the regime resulting from the acquisition of the property. According to Fârâbî, the society that builds civilization aims to achieve happiness. According to Ibn Khaldun, the society is in the desire always to be in power and to gain prosperity and power. A virtuous civilization for Fârâbî is established only with a wise man, mujtahid, law-making chief, but the empery is a form of administration applied in the property or in a civilization for Ibn Khaldun. As can be seen, the distinction between the two thinkers is not accidental, but has some insightful and methodological differences.Keywords: Fârâbî, İbn Khaldun, Islam, Civilization, City, Siyasa al-madaniyya, 'Ilm al-'Umrân'.