Tarihi coğrafya yönüyle, 1841 tarihli nüfus defterine göre Burdur şehri ve çevresinin nüfusu

Abstract

Tarihi-coğrafya niteliği taşıyan bu araştırma, 1841 yılında Burdur ve çevresine (Burdur Kazası) ait olan demografik verileri tarihi coğrafyanın metotları nüfus coğrafyasının ilkeleri doğrultusunda analiz edilmiştir. Bu bağlamda tez, nüfus coğrafyası temelinde tarihi coğrafya çalışması niteliğindedir. Çalışmada, 19. yüzyılın ilk yarısı itibariyle Burdur ve çevresinde yaşayan nüfusun zamansal değişimi ele alınırken 1841 defteri özelinde ise demografik özelliklerinin mekân ve zamandaki dağılışı ve yine bu dağılışta etkili olan doğal ve sosyo-ekonomik coğrafi faktörler ortaya konulmaya çalışılmıştır.Çalışmanın verileri büyük oranda ilgili dönemin I. El Kaynaklarından (arşiv vesikaları, salnameler, haritalar) oluşmakla birlikte döneme ait II. El Kaynaklar ve saha çalışmalarıyla desteklenmiştir. Araştırmada dönemin Osmanlı Arşiv belgeleri temel alınarak, Retrogressif ve Retrospektif yöntemler kullanılmıştır. Retrogressif yöntem ile Burdur ve çevresinin bugünkü nüfus özelliklerinden yola çıkılmış ve geçmişteki nüfusun coğrafi dağılışının ortaya konması amaçlanmıştır. Bunun yanı sıra Retrospektif yöntemle de çalışma sahası dönemine uygun bir şekilde ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu iki yöntemle birlikte çalışma sahasının geçmişteki ve günümüzdeki nüfus yapısı karşılaştırılmıştır. Ayrıca bu çalışma ile o günün genel coğrafi yapısı incelenerek, o gün resmedilmeye çalışılmıştır. Burdur ve çevresine yönelik olan tezde, 1841 tarihli nüfus defterindeki demografik verilerin çeşitliliği belirlemiştir. Buna göre 1841 yılı itibariyle nüfus miktarı ve demografik özellikleri ilgili defter temelinde hazırlanmıştır. Bu değerlendirme yapıldıktan sonra salnamelerdeki ve Cumhuriyet Dönemindeki veriler de incelenerek bölge nüfusunun zaman içerisindeki değişim ve gelişimi açıklanmıştır. Ele alınan kaynaklardaki verilerden yola çıkarak söz konusu yıllarda Burdur ve çevresindeki değişim ve gelişim durumları sebep-sonuç ilişkisi içerisinde incelenmiştir. Ülkemizde Osmanlı nüfus defterlerini temel alarak idari ve yerleşme birimlerine yönelik tarihi coğrafya çalışması yok denecek kadar azdır. Tezimizin konusunu oluşturan 1841 tarihli Burdur nüfus defterinin coğrafi bakışla incelenmesi gerek mevcut literatürün zenginleşmesi, gerekse geleceğe yönelik yapılacak olası nüfus çalışmaları açısından önem arz etmektedir.

This research, which has the characteristic of Historical Geography, The demographic data belonging to Burdur and its environs (Burdur District) in 1841 is to analyze the methods of historical geography in terms of principles of population geography. In this context, the thesis is the study of historical geography on the basis of population geography. In the study, the temporal change of the population living in Burdur and its environs as of the first half of the 19th century was considered, while the distribution of demographics in the place and time in 1841 book and the natural and socio-economical geographical factors which were effective in this distribution were tried to be revealed.The data of the study is largely composed of the primary sources (archive files, salnameler, maps) of the relevant period with the formation of second hand resources and field work. Based on Ottoman archival documents Retrogressive and retrospective methods were used. By means of retrogressive method, it is aimed to reveal the geographical distribution of Burdur and its surrounding population from the current population characteristics. In addition to this, Retrospective method has been tried to be presented in an appropriate way to the study period. Together with these two methods, the population structure of the past and present is compared. In addition, this study examined the general geographical structure of that day and tried to depict it that day.In thesis towards Burdur and its surroundings the diversity of the demographic data in the population book of 1841 ıt has determined. According to this, as of 1841 the population amount and demographic characteristics were prepared on the basis of the related book. After this evaluation has been made, the data on the salnames and the Republican Period were also examined and the change and development of the region's population over time were explained. In the course of these years, the changes and development of Burdur and its surroundings have been investigated within the reason-result relationship.Historical geography study of administrative and settlement units based on Ottoman population books in our country is not enough to be studied. The burdur population book of 1841 which constitutes the subject of the thesis is examined from a geographical point of view and it is important in terms of enrichment of the current literature and possible population studies for the future.