Türkiye`de döviz kuru, dış ticaret ve ekonomik büyüme ilişkisi

Abstract

Hızlı küreselleşme süreciyle beraber reel döviz kuru, dış ticaret ve ekonomik büyüme ilişkisi bir ülkenin ekonomik yapısı hakkında bilgi edinmek ve gelecekle ilgili tahminler yapılabilmek için iktisat literatürünün en önemli konularından birisi olmuştur. Ülkeler arasında gerçekleşen mal ve hizmet akımlarında ödeme aracı olarak kullanılan dövizin reel değeri, ihracat, ithalat ve dış denge üzerinde belirleyicidir. Reel döviz kurunun düşmesi, yabancı mal ve hizmetlerin yerli mal ve hizmetlere göre ucuzlamasını sağlayarak ithalat hacmini yükseltirken, reel döviz kurunun artması ise yerli mal ve hizmetleri daha ucuz hale getirerek, ihracatın artmasını sağlar. Artan ihracat milli gelire yaptığı katkı ile ülkenin ekonomik büyümesini olumlu etkilemektedir. Bu çalışmada öncelikle döviz kurları, dış ticaret ve ekonomik büyüme teorileri incelenmiş, literatür taraması yapılmış, Türkiye ekonomisinin durumu cumhuriyetin ilanından günümüze kadar kronolojik olarak anlatılmış ve son olarak ekonometrik bir analize yer verilmiştir. Türkiye verilerine dayalı olarak gerçekleştirilen bu analizde amaç, zaman serisi analizi kapsamında, 2000-2018 dönemi içerisinde dış ticaret hadleri ve reel döviz kurunun ekonomik büyüme üzerindeki etkisini araştırmaktır. Ekonomik büyüme için reel gayrisafi yurtiçi hasıla bağımlı değişken olup; diğer makroekonomik bağımsız değişkenler reel sermaye stoku, istihdam, dış ticaret hadleri ve reel efektif döviz kurudur. Ekonomik teoriye göre döviz kuru, parasal bir araç gibi hareket ederek uzun dönem büyümeyi negatif etkileyebilmektedir. Analiz sonuçlarına göre; reel efektif döviz kurlarında meydana gelen artışlar, gayrisafi yurtiçi hasılayı olumsuz etkilemektedir. Çünkü artan döviz kuru TL' nin değerini yabancı paralara karşı düşürerek, ithal malların maliyeti ve dış finansman maliyetini artırır. İthal malların artan maliyeti ise üretim maliyetlerinin artması demektir. Reel dış ticaret hacminde meydana gelen artışlar reel gayrisafi yurtiçi hasılayı pozitif olarak etkilemektedir. Ayrıca dış ticaret hacmindeki artış hızı ile reel ekonomik büyüme arasında çift yönlü bir nedensellik ilişkisi vardır. Reel döviz kurundaki artış hızından, reel ekonomik büyümeye ve reel dış ticaret hacmine doğru ise tek yönlü bir nedensellik ilişkisi bulunmaktadır. ANAHTAR KELİMELER Reel Döviz Kuru, Dış Ticaret, Ekonomik Büyüme, Zaman Serisi Analizi

In the rapidly globalized world, in order to obtain information about the economic structure of a country and to make predictions about its economic future, the relationship among real exchange rate, foreign trade and economic growth has been one of the most important issues in the economic literature. The real value of the currency that is used as a pecuniary means is determinant on exports, imports and external balance in international flow of goods and services. While the decline in the real exchange rate causes increase in the volume of imports by enabling foreign goods and services to become cheaper than the domestic goods and services, the increase in the real exchange rate makes the domestic goods and services cheaper by increasing the exports. Increasing exports have a positive impact on the country's economic growth with its contribution to national income. In this study, first, the exchange rates, foreign trade and economis growth theories are examined. Then the evolution Turkey's economy has undergone since the establishment of the Republic has been revealed, and finally, an econometric analysis has been performed. The purpose of the analysis which is based on data of Turkey's economy is to investigate the effects of foreign trade and real exchange rate on economic growth between 2000 and 2018 within the scope of time series analysis. Real GDP is the dependent variable for economic growth. Other macroeconomic independent variables are real capital stock, employment, terms of trade and real effective exchange rate. Based on the economic theory, the exchange rate acts as a monetary tool and can affect long-term growth negatively. According to the results of the analysis; increase in real effective exchange rates adversely affects gross domestic product. Because the increasing exchange rate decreases the value of TL against foreign currencies, it increases the cost of imported goods and the cost of external financing. The increasing cost of imported goods means an increase in production costs. Increases in real foreign trade volume positively affect real gross domestic product. Moreover, there is a bi-directional causality beetween real foreign trade volume and real economic growth. There is a one-way causality from real Exchange rate to economic growth and foreign trade volume. KEY WORDS Real Exchange Rate, Foreign Trade, Economic Growth, Time Series Analysis