Assessment of historical stratification in multi-layered towns as a support for conservation decision-making process; a geographic information systems (GIS) based approach. Case study: Bergama

Abstract

Bu tez çok katmanlı kentlerdeki tarihsel katmanlaşmaya ilişkin verilerin yapılandırılması, analizi ve değerlendirilmesi yoluyla koruma karar verme sürecini destekleyecek yararlanılabilir bilgiye dönüşmesi için bilgi bazlı bir metod geliştirmek üzerine odaklanmıştır. Tezin kapsamı 'çok katmanlı kentler olarak tanımlanmıştır. Bundan kast edilen; erken dönemlerden başlayan, yerleşim süreçlerini halen sürdürmekte olan yerleşim birimleridir ki bir çok Anadolu kenti böyle bir özelliğe sahiptir. Böyle çok- katmanlı yapısı olan yerleşimlerin korunmasında çok büyük önemi olan tarihsel katmanlaşma hakkındaki çok yönlü bilgi bu tezin ana konusudur. Bu ana konu doğrultusunda, bu tez tarihsel katmanlaşmanın değerlendirilmesinde kullanılan 'karar destek çalışması'nın çerçevesini, kapsamını ve organizasyon yapısını tanımlamayı; terminoloji oluşumunu ve yapısal standartları sağlayacak bilgi bazlı değerlendirme yöntemi oluşturmayı ve çalışmayı sürdürmek için enuyumlu araç ve ortamı saptamayı hedefler. Kapsam ve organizasyon şemasının oluşumu için, koruma karar süreci, bu süreçte bilginin ve bilginin değerlendirilmesinin rolleri, yönetim bilimleri açısından tartışılmaktadır. Değerlendirme yönteminin oluşumu için, ana yöntemler ve yöntemin yapısı tanımlanırken, çok-katmanlılıkla ilgilenen disiplinler ve zaman- mekansal bilgilerin sunuşu, analiz elemanları ve ilgili bilgi tipleri ele alınmıştır. Mekansal veritabanı olarak değerlendirilen Coğrafi Bilgi Sistemleri (GIS), karmaşık ve çok-boyutlu bilgilerin ele alınması için de uygun bulunmaktadır. Bu nedenle Coğrafi Bilgi Sistemleri hem çalışmanın ana çerçevesini hem de değerlendirme yönteminin oluşmasına katkıda bulunmaktadır. Bunları takiben, çok katmanlı Anadolu kentleri arasında çarpıcı örneklerden biri olan Bergama üzerinde önerilen yöntemin uygulaması ve sınaması yapılmıştır. Bu çalışmanın sonunda, çok katmanlı kentlerin korunmasında bilgi üretiminin ve yorumunun kişilere göre değişmeyen bir süreç olarak ele alınması ve karar verme sürecinin bilimsel yöntemlerle işlenmiş hassas bilgiye dayanması gerektiği sonucuna varılmıştır. Çok katmanlı kentlerde katmanlaşmaya ilişkin bilginin kentin her noktasında farklılaştığı dolayısıyla bugün mevcut karar sistemindeki alan bazlı kararların bu tür kentlerle uyumsuzluğu vurgulanmıştır. Buna bağlı olarak uzun vadede koruma mekanizmasının bu anlamda yeniden yapılandırılmasının gerekliliği üzerinde durulmuştur. Bütün bu çalışmaları yürütmede kullanılacak aracın yapısının çok katmanlılıkla uyumlu olması gerektiği ve Coğrafi Bilgi Sistemlerinin (GIS) mevcut özellikleriyle bu uyumu gösterdiği ortaya koyulmuştur. Ancak, önerilen yöntemin diğer çok katmanlı kentlerde de uygulamaya ve sınanmaya devam edilmesi ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (GIS) uzmanlarına bu sistemlerin özellikle korumaya yönelik olarak da geliştirilmesi hakkında geri bildirim verilmesinin gerekliliği de önemsenmiştir. Anahtar Sözcükler çok katmanlı kentler, tarihsel katmanlaşma, koruma karar verme süreci, 'karar destek çalışması', bilgi yönetimi, Coğrafi Bilgi Sistemleri, Bergama.

This thesis is focused on developing an 'information based' method for structuring, analyzing and evaluating data about historical stratification in multi- layered towns to provide 'utilizable information' which will support conservation decision-making process. The context of the thesis is defined as 'multi-layered towns' which have been continuously inhabited since early ages onwards and where still inhabitation exists; the majority of the Anatolian towns have such a structure. In order to contribute to the conservation of multi-layeredness of such towns, handling complex and multi-dimensional data about historical stratification becomes the central issue of the thesis.Therefore, this thesis aims at defining the framework, content and organizational scheme of the 'decision supporting study1 through which historical stratification will be assessed; developing an 'information based' assessment method which will provide terminological, syntactic and structural standards; and determining the most compatible tool and medium through which the study will be carried on. In order to constitute the framework and organizational scheme, conservation decision-making process, role of information and ways of handling this information within this process are discussed by consulting management sciences as these concepts originate from them. Disciplines dealing with multi-layeredness, elements of analysis and information types are referred to, while defining the main procedures and structure of the assessment method, in addition, Geographic Information Systems (GIS) as spatially referenced databases are found to be suitable to handle complex and multi-dimensional spatial data. Hence, GIS contribute to both the definition of the framework and the formation of the assessment method. Subsequently, the case study on Bergama (Pergamon) is carried on to confirm the proposed method, since it is an outstanding example within multi-layered Anatolian towns. In conclusion, production of information for conservation of multi-layered towns should be handled as a process that should not based upon personal interpretation but upon scientifically produced accurate information. Due to the differentiation of information on stratification at every point within the town, area- based conservation decisions show deficiencies for those kind of towns; thus, they should be reconsidered. It is demonstrated that GIS are suitable to carry on the proposed method. However, the application of the proposed method is required to continue both to supply feed-back to GIS specialists, and to re-assess and develop the method itself. Keywords: multi-layered towns, historical stratification, conservation decision making process, 'decision supporting study*, information management Geographic Information Systems (GIS), Bergama. IV