Menemen koyun ırkına ait yapağıların morfolojik, fiziksel ve elementel olarak incelenmesi

Abstract

Bu çalışma Afyonkarahisar ili Şuhut ilçesi Karacaören beldesinde bulunan özel bir işletmeye ait Menemen koyun sürüsünde yapılmıştır. Çalışma da toplam da 120 koyun olmak üzere; 20 baş 6 aylık Menemen kuzusu, 20 baş 1-1,5 yaşlı, 20 baş 2-2,5 yaşlı, 20 baş 3-3,5 yaşlı, 20 baş 4-4,5 yaşlı, 20 baş 5 yaş ve üzeri Menemen koyunu kullanılmıştır. Çalışmada, toplam 118 koyunun omuz, kaburga ve but kısmından olmak üzere 354 adet yapağı örneği değerlendirilmiştir.Çalışmada yapağıların randıman, incelik, uzunluk, elastikiyet ve mukavemet özellikleri ile yapağının SEM görüntüleri ve SEM-EDX, XPS ve ICP-OES ile element analizi yapılmıştır.Çalışmada 1,5 yaş ve üzeri Menemen koyun yapağılarında; kirli yapağı verimi, kırkım sonu canlı ağırlığı, randıman, incelik, uzunluk, elastikiyet ve mukavemet sırasıyla; 1583,78 g, 51,68 kg, % 66,78, 30,91 µm, 36,35 mm, % 32,60 ve 20,69 cN/tex olarak bulunmuştur.Araştırmada randıman üzerine yaşın ve vücut bölgesinin etkisi önemli bulunmuştur. Bu iki parametre arasında yaşın etkisinin daha fazla olduğu tespit edilmiştir. İncelik üzerine yaşın ve vücut bölgesinin etkisi önemli bulunurken, bu kez de vücut bölgesinin etkisinin daha fazla olduğu tespit edilmiştir. Uzunluk üzerine yaşın ve vücut bölgesinin etkisi aynı derecede önemli bulunmuştur. Elastikiyet ve mukavemet üzerine ise sadece yaşın etkisi önemli bulunmuştur. Çalışmada hiçbir yapağı özelliğinin üzerine yaş x vücut bölgesi interaksiyonunun etkisi görülmemiştir.Çalışmada Menemen koyun yapağılarında ICP-OES metodu ile Menemen koyun yapağılarında; kalsiyum (Ca), sodyum (Na), magnezyum (Mg), potasyum (K), demir (Fe), alüminyum (Al), silisyum (Si), mangan (Mn), çinko (Zn), kurşun (Pb), bakır (Cu), kobalt (Co), fosfor (P), selenyum (Se) elementlerinin genel ortalamaları sırasıyla; % 0,244±0,006, % 0,130±0,008, 353,863±13,369 mg/kg, 633,743±65,295 mg/kg, 46,323±7,847 mg/kg, 45,054±7,132 mg/kg, 152,630±17,626 mg/kg, 3,970±0,318 mg/kg, 92,690±2,073 mg/kg, 1,959±0,364 mg/kg, 5,626±0,289 mg/kg, 0,120±0,010 mg/kg, 150,033±3,728 mg/kg, 0,070±0,013 mg/kg olarak bulunmuştur.Menemen koyun yapağılarında SEM görüntülerini incelediğimizde; kütikül yüzeyi gayet düzgün sıralanmış kütiküler hücrelerin şekillendirdiği pulcuklardan oluştuğu ve kutikula hücrelerinin çok kenarlı taç şekli olduğu görülmüştür.Yapağı element içeriği, vücut mineral durumunu yansıtması ve hayvan refahı yönüyle bir indikatör niteliği taşıması bakımından özel bir öneme sahiptir. Türkiye'de yapağıda element konsantrasyonlarına ilişkin çalışmalar oldukça yetersiz düzeyde olması yapılan çalışmanın bu eksikliği az da olsa giderebileceği ve sahaya yararlı bilgiler sunacağı kanaatine varılmıştır.Menemen koyun yapağısı incelik bakımından İngiliz (Bradford) sınıflandırma sistemine göre 50'S-56'S düzeyinde, Alman sınıflandırma sistemine göre B ile C sınıfı arasında yer almaktadır. Alman sınıflandırma sisteminde uzunluk bakımından ise çuha yapağısı sınıfına girmektedir. Tüm özellikler birlikte değerlendirildiğinde, Menemen koyun yapağısının halı yapımı için ideal özellikte olduğu söylenebilir.Anahtar kelimeler: Menemen koyunu, SEM-EDX, ICP-OES, XPS, yapağı özellikleri

This study was carried out on a Menemen sheep flock belongs to a private farm located in the district of Karacaören, Şuhut in Afyonkarahisar. A total of 120 sheep composed of 20 heads of 6 month age lambs, 20 heads of 1-1,5, 20 heads of 2-2,5, 20 heads of 3-3,5, 20 heads of 4-4,5 and 20 heads of 5+ year age ewes were used in the study. In total, 354 fleece samples from the shoulder, rib and leg regions of 118 sheep were examined.Clean fleece percentage, fineness, length, elasticity and strength parameters, SEM images as well as elemental analyses via SEM-EDX, XPS and ICP-OES of Menemen sheep fleece were examined.The results for greasy fleece weight, post-shearing live weight, clean fleece percentage, fineness, length, elasticity and strength were 1583,78 g, 51,68 kg, 66,78%, 30,91 µ, 36,35 mm, % 32,60 ve 20,69 cN/tex, respectively in 1.5+ aged Menemen ewes.The effects of age and body region were found to be significant on clean fleece percentage in this study. Effect of age was higher between these two parameters. Regarding the effects of age and body region on fineness, both parameters had significant effect in which the effect of the body region was superior. Age and body region determined to have equal effects on fiber length. In terms of the effects on elasticity and strength, only the effect of age was found to be significant. No effects of age x body region interaction were found on any of the wool fiber characteristics.Mean values of elemental analyses by ICP-OES method for calcium (Ca), sodium (Na), magnesium (Mg), potassium (K), ferrous (Fe), aluminum (Al), silicon (Si), manganese (Mn), zinc (Zn), lead (Pb), cupper (Cu), cobalt (Co), phosphorus (P) and selenium (Se) were % 0,244±0,006, % 0,130±0,008, 353,863±13,369 mg/kg, 633,743±65,295 mg/kg, 46,323±7,847 mg/kg, 45,054±7,132 mg/kg, 152, 630±17,626 mg/kg, 3,970±0,318 mg/kg, 92,690±2,073 mg/kg, 1,959±0,364 mg/kg, 5,626±0,289 mg/kg, 0,120±0,010 mg/kg, 150,033±3,728 mg/kg, 0,070±0,013 mg/kg, respectively in Menemen wool fibers.When SEM images of Menemen sheep fleece were examined it was observed that the surface was formed by the properly ranked scales of cuticle cells and the shape of the cells was determied as multi-sided coronal type.Elemental composition of fleece has a special importance in terms of reflecting the body mineral content as well as plays an indicator role for animal welfare. Since studies towards examination of fleece elemental concentrations are quite few, it is expected that this study will fulfill this lack and provide useful information to the field.Menemen sheep fleece sortiment was determined as 50?S-56?S in terms of Bradford classification system while it was between B and C in terms of German classification system on the base of fineness. It was also considered in the broadcloth fleece group in terms of German System on the base of length. When all the properties are considered, it could be said that Menemen Sheep fleece is ideal for carpet production.Keywords: Menemen sheep, SEM-EDX, ICP-OES, XPS, fleece quality