Vergisel uyuşmazlıkların uzlaşma yoluyla çözümünün vergiye gönüllü uyuma etkisi

Abstract

Devletin en önemli gelir kaynağı olan vergi, kamu harcamalarının finansmanı için devletin egemenlik gücünü kullanarak vergi mükelleflerinden karşılıksız aldığı bir paydır. Devlet, mükelleflerden vergi alırken vergilemede adalet ilkesine göre hareket etmek durumundadır. Devletin vergilendirme yaparken vergi mükelleflerine eşit şekilde davranmaması, mükellefin devletin kendisinden haksız yere fazladan vergi aldığı algısının ortaya çıkmasına neden olabilir. Kendilerinden haksız yere fazladan vergi alındığını düşünen mükelleflerin devlete olan güvenleri azalabilir. Devlete güven duymayan mükelleflerin vergiye gönüllü uyumları olumsuz yönde etkilenebilir.Vergi Usul Kanunu'nda düzenlenen uzlaşma müessesinin mükellefler arasında eşitsizliğe neden olduğu, verginin kanuniliği ilkesine aykırı olduğu, vergi denetimini etkisizleştirdiği, vergi cezalarının caydırıcılığını ortadan kaldırdığı ve dolayısıyla mükelleflerin vergiye gönüllü uyumunu olumsuz etkilediği konusunda eleştirilmektedir.Çalışmanın amacı bu eleştirilerden hareketle uzlaşma müessesinin vergiye gönüllü uyumu artırması için öneriler geliştirmektir.Çalışmanın yöntemi olarak anket ve mülakat yöntemi tercih edilmiştir. Anket, mükelleflerin vergisel işlemlerini yapan ve uzlaşma görüşmelerinde yer alan YMM, SMMM ve SM olan meslek mensuplarından oluşan 401 kişiye uygulanmıştır. Uzlaşma komisyonlarında devleti temsil eden daha önce uzlaşma görüşmelerinde yer almış 15 eski vergi müfettişi ile de mülakat yapılmıştır. Çalışmada uzlaşma müessesinin mükellefler arasında eşitsizlik yaratan bir uygulama olduğu, cezaların caydırıcılığını ortadan kaldırdığı, vergi denetim sonuçlarını etkisizleştirdiği sonucuna varılmıştır. Çalışmanın sonunda mükelleflerin vergiye gönüllü uyumunun sağlanması ve mükelleflerin bu kurumu suiistimal etmemesine yönelik çözüm önerileri sunulmuştur.

Tax, as the government's primary source of income, is a compulsory contribution to state revenue, levied by the government on workers' income and business profits, through exercise of the powers of a state sovereign, for the purpose of financing public expenditures. Here, the government has to align its practices of collecting taxes from taxpayers with the principle of justice of taxation. It should avoid and condemn any dissimilar or non-uniform treatment of the taxpayers, or otherwise, it may inspire the thought in the latter's minds that the government unjustly levies an overcharge upon them. In addition, those taxpayers, who think that they are wrongfully overcharged with taxes may loose trust in their government. Subsequently, those taxpayers lacking trust in the government may develop an unfavourable stance against voluntary tax compliance. The conciliation proceedings, as provided for in the current version of the Tax Procedures Act, have been vigorously criticised for engendering inequalities between the taxpayers, disabling tax audits, diminishing the dissuasive power of tax penalties and thereby affecting adversely the voluntary tax compliance by the taxpayers. This study intends to bring about proposals for further configuring the process of reconciliation, in a manner that improves voluntary tax compliance.The study has adopted the use of surveying and interviews as its principal investigative technique, for convenience. Surveys were administered to a sample population of 401 individuals, representing Certified Public Accountants, Independent Auditors and Financial Consultants, and Independent Accountants, who attend the tax procedures involving the taxpayers and take part in conciliation proceedings. Interviews were made through interpersonal dialogues with 15 former tax inspectors who had attended conciliation proceedings before, representing the government. In this study, it was concluded that the conciliation proceedings constitute a discriminative process that engenders inequalities between taxpayers, hence diminishes the dissuasive power of tax penalties and adversely affects the tendency among the latter for voluntary tax compliance. At its conclusion part, the study reveals a number of solution proposals for ensuring voluntary tax compliance of the taxpayers, with precautions taken as and when necessary to prevent any potential abuse of this facility by the same.