AHP-DEMATEL yaklaşımı ile OSB yer seçiminde dikkate alınan kriterlerin değerlendirilmesi

Abstract

Organize Sanayi Bölgeleri (OSB), KOBİ'lere arsa temini, ortak altyapı hizmetleri ve devlet teşviklerinden yararlanma gibi imkânlar sunarak işletmelere kuruluş yeri seçiminde önemli avantajlar sağlamaktadır. OSB'lerde üretim yapan KOBİ'lerin işletme performanslarının ve rekabet güçlerinin daha fazla olabildiği gözlendiğinden, OSB'lerin hem bölge hem de ülke ekonomisinin kalkınmasında kilit rol oynaması, kuruluş yeri seçiminin önemini artırdığı söylenebilir. Çalışmanın amacı, OSB kuruluş yeri seçiminde dikkate alınan kriterlerin birbirleri arasındaki etkileşim ile kriter önem derecelerinin belirlenmesidir.Çalışmada, OSB kuruluş yeri seçiminde dikkate alınan 8 ana kriterin kriterler arası etkileşimin modellenmesinde DEMATEL yöntemi ve kriter önem derecelerinin belirlenmesinde AHP ile DEMATEL yöntemleri karşılaştırmalı olarak kullanılmıştır. Bu doğrultuda Batı Karadeniz Bölgesinde (BKB) yer alan Kdz. Ereğli ve Düzce OSB'de bulunan 26 yönetici/uzmanın görüşlerinden yararlanılarak DEMATEL için 56 ikili karşılaştırma ve AHP için 28 çift yönlü karşılaştırma verileri analiz edilmiştir. DEMATEL yöntemiyle belirlenen kriterler arasındaki etkileşim/ilişki incelendiğinde `hükümet tutumu-teşvik` kriteri diğer kriterleri genel etkileyen ve `emek` ile `kuruluş yeri imkânları` kriterleri diğer kriterlerden genel etkilenen konumda bulunmuştur. Ayrıca `ham madde`, `pazar` ve `ulaşım` kriterleri de etkileşimde geçiş kriterleri olarak nitelendirilmiştir. DEMATEL ve AHP yöntemleriyle belirlenen kriter ağırlıklarına göre `hükümet tutumu-teşvik` en önemli kriter olarak ilk sırada yer alırken bu kriteri `pazar`, `emek`, `ham madde`, `kuruluş yeri imkânları`, `ulaşım`, `toplum özellikleri` ve `iklim` kriterleri izlemektedir. DEMATEL ve AHP yöntemleriyle belirlenen kriter ağırlıklarının birbirinden farklılık gösterdiği, kriter ağırlıklarının hesaplanmasında AHP yönteminin ve kriterler arası etkileşimin belirlenmesinde DEMATEL yönteminin daha uygun olduğuna karar verilmiştir. OSB kuruluş yeri seçiminde DEMATEL yöntemini uygulayan çalışmaya rastlanılmamış olması çalışmanın özgünlüğünü arttırmaktadır.

Organized Industrial Zones (OIZs) provide SMEs with facilities such as land acquisition common infrastructure services and government incentives and provide significant advantages to enterprises in choosing their location. As it is observed that SMEs performing production in OIZs may have more performance and competitive power it can be said that OIZs are key role play in the development of both regional and national economy and increase the importance of selection of location. The aim of the study is to determination of criteria priorities and interaction between the criteria taken into account in the selection of OIZ location of establishment.In the study, AHP and DEMATEL methods were comparatively used to determination of criteria priorities and the DEMATEL method to modeling the interaction between criteria. In this direction, 56 pair-comparisons for DEMATEL and 28 bi-directional comparison data for AHP were analyzed by benefiting from the opinions of 26 managers/experts in Zonguldak Ereğli and Düzce OIZ in the Western Black Sea Region of Turkey. When the interaction/relationship between the criteria determined by DEMATEL method is examined, the `government attitude-incentive` criterion has been found to be generally influencing to other criteria and of `labor` and `establishment facilities` are generally affected by other criteria. In addition, `raw material`, `market` and `transportation` criteria are also considered as the transition criteria interacting. According to the criteria weighted by DEMATEL and AHP methods, `government attitude-incentive` is the most important criterion and this criterion is followed by `market`, `labor`, `raw material`, `establishment location`, `transportation`, `community characteristics` and `climate` criteria. Because of the criteria determined by DEMATEL and AHP differ from each other it was decided that the AHP method in the calculation of criteria weights the DEMATEL method was more suitable for determining the interaction between criteria. The fact that there is no study in which the application of DEMATEL method has been encountered in the selection of location OIZ increases the originality of the study.