Cemiyet-i akvâm Türkiye Irak hudûdu meselesi eserinin transkripsiyon ve değerlendirmesi

Abstract

Irak 1521-1922 tarihleri arasında toplam 401 yıl Osmanlı Devleti'nin idaresi altında kaldı. Türkiye-Irak ilişkileri, Milli Mücadele döneminde, Musul, Petrol ve Kürt Devleti Nüvesi konuları etrafında şekillenmeye başlamıştır. Cumhuriyet döneminde de Türkiye ile Irak arasındaki ilişkiler devam etmiş, Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye-Irak ilişkilerinde sınır sorunlarına bağlı problemler yaşanmıştır. Bu anlaşmazlığa neden olan ve Türkiye'yi meşgul eden sorunlardan en önemlisi Musul meselesidir. Çünkü Musul, TBMM'nin bağımsızlık mücadelesi için çizdiği Misak-ı Millî sınırları içinde bulunmaktadır. Birinci Dünya Savaşı'nın galip devleti olan ve Irak'ı Manda şeklinde yöneten İngiltere ise Musul'un Irak'a dâhil olması taraftarıdır. Sorun Lozan Konferansı'nda çözülemeyince İngiltere konuyu dünya barışını sağlamak için kurulan Cemiyet-i Akvâm'a bırakmıştır. Türkiye-Irak sınır meselesi Cemiyet-i Akvâm raporları doğrultusunda incelendikten sonra, 1926'da Ankara'da Türkiye–İngiltere ve Irak hükümetleri arasında `Sınır ve İyi Komşuluk Anlaşması` imzalanarak çözülmüştür. Bu anlaşmadan sonra ilişkiler gelişmiş ve 1927 yılında Türkiye, Irak'ı resmen tanımıştır. İki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler karşılıklı dostluk havasına dönüşerek komşuluk ilişkileri çerçevesinde günümüze kadar devam etmiştir.

Irak stayeel under the control of Ottomon Emprie betwen 1521-1922 in total 401 years Türkey-Irag relationships began to take forms abaut Mousul, petrol and Kurdish goverment issues at the time Turkish war of independence. Relationships between Turkey and Irag continved at the Turkish Republic Time Iraq was under the and some problems concerning the borderissues emerged at the first years of Turkish Republic. The Mousul issue was the most importent one among the problems affecting Turkey. Because Mousul was in the borders of Misak-ı Milli fort the struggle of independence. As for England which was the winner country in the first World war supparted that Mousul should be in the borders of Irag. As the problem was not solved in Lousanne Conferance, England left this issue to the Cemiyet-i Akvâm to provide the peace in the World. Turkey-Irag border issue was solved by signing éBorder and Goog Neighbourhood Treaty`in beetween 1926 Turkey-England and Irag goverments after examining Cemiyet-i Akvâm reports. After this treaty relationships imprared and Turkey accepted Irag formally in 1927. Diplomatic relationships between two countries contunued until today in friendy atmosphere by changing in to neighbourhead relationships mutually.