Kişi-çevre uyumu ve iş tutumları arasındaki ilişkinin öz belirleme teorisi ile açıklanması

Abstract

Bu araştırmada kişi çevre uyumu ve Öz Belirleme Teorisi literatürüne bağlı olarak; uyum düzeyleri ile çalışma tutum ve davranışları arasındaki ilişkilerin açıklanmasında, farklı Temel Psikolojik İhtiyaçlar'ın aracı etkileri konu alınmaktadır. Bu bağlamda yataklı sağlık kurumlarında görev yapan hemşirelik mesleği çalışanlarının kişi-örgüt, kişi-iş, kişi-grup ve kişi-yönetici uyumu algıları çeşitli işlevselleştirme ve kavramsallaştırma türleri açısından değerlendirilmektedir. Araştırma kapsamında öncelikle çalışanların farklı düzeylerde algıladıkları uyumun, örgüte duygusal bağlılık, işe bağlılık ve yardımseverlik üzerindeki etkileri incelenmiştir. Daha sonra bu etkilerin gerçekleşmesinde, Öz Belirleme Teorisi'nde Temel Psikolojik İhtiyaçlar olarak belirtilen; özerklik, yeterlilik ve ilişkili olma ihtiyaçlarının tatmin edilmesinin aracılık rolü, Yapısal Eşitlik Modeli üzerinden test edilmiştir.Araştırma modelinin bağımsız değişkenleri kişi-örgüt, kişi-iş, kişi-grup ve kişi-yönetici uyumunun, ilgili çevre düzeylerine yönelik çalışma tutum ve davranışları üzerinde önemli etkilere sahip olduğu saptanmıştır. Benzer biçimde Temel Psikolojik İhtiyaçlar'ın da niteliklerine göre farklı ilişkilerde işlevsel rol oynadığı tespit edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, uyum ile çalışma tutum ve davranışları arasındaki ilişkide, Temel Psikolojik İhtiyaçların aracı ve kısmen aracı etkileri olduğu görülmektedir. Dolayısıyla çalışma çevreleriyle girilen etkileşimler sonucunda ortaya çıkan farklı uyum düzeyleriyle ilgili psikolojik süreçlerin açıklanmasında, bireylerin Temel Psikolojik İhtiyaçlar'ının tatmini, kullanışlı bir açıklama çerçevesi sağlamıştır. Bununla birlikte farklı çalışma çevresi düzeyleriyle algılanan uyumun, iş yerinde Temel Psikolojik İhtiyaçlar'ın tatmininde etkili unsurlar olduğu sonucuna varılmıştır.

In this study, depending on the literature person-environment fit and Self Determination Theory; investigated the mediating effects of different Basic Psychological Needs to explaining the relationship between fit levels with working attitudes and behaviors. In this context, it's evaluated perceived person-organization, person-job, person-group and person-supervisor fit of nursing professionals working in inpatient health institutions in terms of various oprationalizations and conceptualization types. In scope of the research firstly it's examinent the effects employee's different levels perceived fit's on emotional commitment to organization, job Involvement and altruism. Then, for these effects to occur, it's tested the mediating role of satisfying the needs of autonomy, competence and relevance specified as Basic Psychological Needs in the Self Determination Theory through the Structural Equation Model. Independent variables of the research model, person-organization, person-job, person-group and person-supervisor fit were found to have significant effects on working attitudes and behaviors towards related environmental levels. Similarly, Basic Psychological Needs play a functional role in different relationships according to their characteristic. According to the results of the research, it is seen that Basic Psychological Needs have mediator and partly mediator effects in the relationship between fit and working attitudes and behaviors. Therefore for the satisfaction of individuals Basic Psychological Needs provided a useful explanation framework to explain the psychological processes related to different levels of fit resulting from different interactions with work environments. In addition, It is concluded that the perceived fit with different working environment levels is effective in satisfying Basic Psychological Needs in the workplace.