Hatay ili birinci basamakta üreme çağındaki kadınlarda prekonsepsiyonel bakım alma durumu ve ilişkili faktörler

Abstract

Amaç: Prekonsepsiyonel bakım anne ve baba adayından kaynaklanarak bebek için risk oluşturabilecek biyolojik, davranışsal, psikososyal etkenleri gebelikten önce saptayıp uygun şekilde çözen ya da yönlendirme esasına dayanan birinci basamak koruyucu sağlık hizmetidir. Ülkemizde bir kadının gebe kaldığını anlayıp ilk prenatal kontrolüne gelinceye dek geçen süre yaklaşık olarak kentsel alanda iki ay, kırsal alanda üç aydır. Bu süreçte fetus, organ gelişim sürecini tamamlamış olmaktadır. Dolayısıyla yaygın ve kaliteli uygulandığında bile prenatal bakımın, ana-çocuk sağlığını koruyup geliştirmede tek başına yetersiz olduğu prekonsepsiyonel bakım ile birlikte verilmesi gerektiği görülmektedir. Birinci basamakta sağlık hizmetleri kapsamında daha iyi bir prekonsepsiyonel bakım hizmeti sunabilmek için öncelikle mevcut durumun ve eksikliklerin saptanması gerekir. Bu çalışmadaki amacımız birinci basamaktaki üreme çağındaki kadınlarda prekonsepsiyonel bakım alma durumu ve ilişkili faktörlerin saptanmasıdır.Yöntem: Kesitsel tanımlayıcı tasarıma sahip olan bu çalışma , Halk Sağlığı Müdürlüğü ve Mustafa Kemal Üniversitesi Tayfur Ata Sökmen Tıp Fakültesi Etik Kurul Komitesinden gerekli izinler alındıktan sonra Hatay merkez ilçeleri olan Antakya ve Defne ilçelerinde bulunan 51 Asm den randomize 4 Asm seçilerek yürütülmüştür. Nisan 2017-Eylül 2017 tarihleri arasında herhangi bir nedenle başvuran, 18 yaş üstü üreme çağındaki kadınlara prekonsepsiyonel bakım alma durumu ve ilişkili faktörleri sorgulayan anket uygulanmıştır.Çalışmaya okuma yazma bilmeyen, onam veremeyecek durumda psikolojik rahatsızlığı olan hastalar dahil edilmemiştir. Bir anketin uygulama süresi ortalama 15-20 dakika sürmüş olup yüz yüze görüşme yöntemi uygulanmıştır. Gönüllülük esasına göre; çalışmaya katılmayı kabul edenlerden onam alındıktan sonra tarafımızca hazırlanan anket formu hastalara uygulanmıştır. Çalışma süresince kriterlere uyan toplam 1000 kişiye anket uygulandı. Bunlardan anketi tam doldurmayanlar ve soru içeriği ile uyumsuz yanıtlayanlar dahil edilmeyerek geriye kalan 910 anket değerlendirmeye alındı. Analiz için SPSS paket programı kullanıldı ve p<0.05 anlamlı olarak kabul edildi.Bulgular: Çalışmaya katılan 910 katılımcının yaş ortalaması 31.48 ± 7.47 'ydi. En düşük yaş 18, en yüksek yaş 49 bulundu. Katılımcılara şu ana kadar hiç prekonsepsiyonel bakım alıp almadıkları sorulduğunda 246(%27.0)'sı aldığını, 664(%73.0) katılımcı ise almadığını ifade etti. En az bir gebeliği olan katılımcılardan 210(%23.1)'unun herhangi bir plansız gebeliği yok, 569(%62.5)'u ise en az bir plansız gebeliğe sahipti. Mevcut gebeliğin planlı olmasını etkileyen faktörlerde ise; eğitim durumu, aylık gelir, çalışma durumu, mevcut kronik hastalık, düzenli ol arak kullanılan ilaç, prekonsepsiyonel bakım alma bilgisi, prekonsepsiyonel bakım hakkında yeterli bilgi sahibi olma, eşinin eğitim durumu ve eşinin sigara kullanımı ile planlı olmayan gebelik durumu arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulundu (p<0,05). Sigara kullanımı, alkol kullanımı, düzenli olarak egzersiz yapma, akraba evliliği ile planlı olmayan gebelik durumu arasında istatistiksel bir ilişki bulunmadı (p>0,05).Sonuçlar: Bu çalışmada katılımcıların prekonsepsiyonel bakım alma oranı %27 olarak bulundu. Prekonsepsiyonel bakım alan katılımcıların ise gebeliklerini planladıkları ve eğitim düzeylerinin almayanlardan yüksek olduğu görüldü. Sağlık hizmeti sunucularının katılımcıları prekonsepsiyonel bakımın tüm komponentleri açısından sorgulamadıkları görüldü. Hekimlerin mezuniyet öncesi ve sonrası eğitimlerle prekonsepsiyonel bakım hakkında daha fazla bilgi sahibi olması sağlanmalıdır. Doğurganlık çağındaki tüm kadınlar prekonsepsiyonel bakım açısından değerlendirilmelidir.Pratisyen hekimler ve aile hekimleri başta olmak üzere birinci basamak sağlık çalışanlarının gebelik öncesi bakımda önemli rolleri bulunmaktadır. Ancak genellikle personelin konu hakkındaki bilgisi veya motivasyonları yetersiz görünmektedir. Dolayısıyla bu hizmet, sağlık calışanının inisiyatifine bırakılırsa yeterince iyi uygulanamayabilir. Türkiye'de doğum öncesi bakım konusunda önemli adımlar atılmıştır ancak (evlilik öncesi verilen danışmanlık hizmetleri hariç tutulursa) standart bir gebelik öncesi bakım şeması henüz devlet eliyle uygulamaya konulmamıştır. Prekonsepsiyonel bakım ulusal program olarak uygulandığında sağlık personelindeki ve kadınlardaki bilgi ve farkındalığın artması öngörülebilir.Anahtar Kelimeler: Prekonsepsiyonel Bakım, Folik Asit Kullanımı, Gebelik

Aim: Preconceptional care, mother and father pose a risk to the baby, stemming from biological, behavioral, psychosocial factors are based on properly detect or resolve before pregnancy is an essential first step routing preventive health services. In our country, a woman getting pregnant the first prenatal control until the elapsed time is approximately two months in the urban area and rural areas for three months. In this process, the process of fetal organ development is completed, therefore, common and high-quality prenatal care is even applied, to protect and improve the health of mother and child alone is insufficient, it is concluded that preconceptional care should be given. For this reason, our aim is to get some guidance ideas about the measures to be taken so that better health care can be provided in our region, pre-conception care in women of reproductive age receıve status and related factors ın prımary health care.Methods: This study, which has a cross-sectional descriptive design, Public Health Directorate and Tayfur Ata Mustafa Kemal University Faculty of Medicine after obtaining the necessary permission from the Ethics Committee Four Family Health Center were randomly selected from 51 Family Health Center located in Antakya and Defne districts of Hatay central provinces. Applicants who apply for any reason between April 2017 and September 2017, a survey questioning preconceptional care status and related factors was applied to the Women of reproductive age over the age of 18. The study, illiterate and psychological disorders were excluded patients who are unable to give consent. A survey of the implementation period lasted an average of 15-20 minutes, face to face interview method was applied. After obtaining permission from the patients who agreed to participate in the study were administered a questionnaire prepared by us. During the study period, a total of 1,000 people was applied to the survey of the matching criteria. The remaining 910 questionnaires were evaluated without inclusion of those who did not complete the survey and those who did not agree with the question content. The data were analyzed with SPSS program (Statistical Package for Social Sciences). Statistical significance level was accepted as p<0.05.Results: The average age of 910 participants who participated in the study was 31.48 ± 7.47. Minimum age 18, high age 49. So far when they asked to take preconceptional care, 246 (27.0%) participants received care and 664 (73.0%) participants did not. Of the participants with at least one pregnancy, 210 (23.1%) had no unplanned pregnancies and 569 (62.5%) had at least one unplanned pregnancy. Factors affecting the planned pregnancy are; there was a statistically significant relationship between education status, monthly income, working status, current chronic disease, regularly used medication, preconceptional care information, having adequate knowledge about preconceptional care, education status of partner and smoking of partner and unplanned pregnancy status (p<0,05). There was no statistical correlation between smoking, alcohol use, regular exercise, consanguineous marriage and unplanned pregnancy status p>0,05).Conclusion: As a result, receive preconception care percentage of participants in this study were found to be 27%. Participants who had received preconceptional care showed that they planned their pregnancies and education levels were higher than those who did not. It was seen that healthcare providers did not question participants in terms of all the components of the preconceptional care. It should be ensured that physicians have more knowledge of preconceptional care before and after graduation. All women in the age of fertility should be assessed for preconceptional care.Being primarily practitioners and family physicians, primary care healthcare professionals have important roles in preconceptional care. However, often the staff seem to have insufficient information or motivation about the this subject. Therefore, this service may not be implemented well enough if left to the initiative of the healthcare worker. Important steps have been taken in pregnancy care but a standard preconceptional care schedule has not been implemented yet. When preconceptional care is implemented as a national program, increased knowledge and awareness among health care providers and women can be anticipated.Key words: Preconceptional care, Use of folic acid, Pregnancy