Yer altı maden işyerlerinde geomatik mühendisliği yaklaşımlarıyla yeni bir risk değerlendirme yönteminin geliştirilmesi

Abstract

Yeraltı maden işyerleri, çalışma koşullarının zorluğu ve çalışma ortamında meydana gelebilecek tehlikelerin yoğunluğu açısından çok tehlikeli işyerleri sınıfındadır. Dolayısıyla; yeraltı maden işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin risk analizleri yapılarak hızlıca uygulanması, ayrıca bu analizlerin anlaşılır ve görsel unsurları da içermesi önemli bir konudur. Yeraltı maden imalat haritaları da; içerdikleri sayısal ve sözel bilgiler, semboloji ve boyut özellikleri açısından yerüstüne ilişkin diğer harita ve planlardan ayrılmaktadır. Bununla birlikte, yeraltı maden işyerlerinde oluşmuş ve oluşabilecek tehlikeli alanları ve tehlike kaynaklarını da gösteren teknik belgelerdir. Maden mevzuatı açısından; maden imalat haritaları iş yeri güvenliği için her yıl sayısal ortamda 3 boyutlu olarak MAPEG'e sunulmak zorunluluğu da vardır. Yukarıda bahsedilen bu iki durum, diğer bir ifade ile risk analizleri ve maden imalat haritası kavramlarının birleştirilerek bir risk haritasına dönüştürülebilir mi sorusunun araştırılması gerekliliğini ortaya koymuştur. Tez konusu araştırmada, maden imalat haritaları öncelikle mevzuatlar açısından incelenerek gerekliliği ve önemi ortaya konmuştur. Gelişen teknolojiler ışığında bu gerekliliklere uygun oluşturulacak 3 boyutlu maden imalat haritalarının bir maden bilgi sistemine yani MABİS'e entegrasyonu sağlanarak uygulanabilirliği ispatlanmıştır. MABİS'E entegre edilen maden imalat haritalarının sorgulanabilir ve analiz edilebilir özelliklerinden yararlanılarak proaktif dinamik risk haritalarının oluşturulabilmesi için bir dizi araştırma gerçekleştirilmiştir. Bu haritaları risk haritasına dönüştürme başarısının, üç boyutlu haritada üçüncü boyut olarak risk endeks puanın kullanılmasına bağlı olduğu belirlenmiştir. Mevzuatta bilinen risk değerlendirme yöntemleri bu konuya uygun risk skorları içermemektedir. Bu nedenle bir risk endeks puanlama sistemi bu tez çalışması kapsamında geliştirilmiştir. Böylece; her üretim alanındaki farklı tehlike gurupları için belirlenen endeks puanları, risk haritası üzerinde risk endeks konturları olarak çizilip renklendirilmiştir. Ayrıca, üzerine üç boyutlu semboloji de yerleştirilerek dinamik risk haritaları elde edilmiştir. Deneysel uygulama olarak; TTK Kozlu Müessesesi, Acılık damarı üzerinde oluşturulmuş Batı Acılık panosu için toz ve gürültü tehlikeleri için risk endeks puan sistematiği geliştirilmiştir. Bu panoda 2015-18 yılları üretimleri için dinamik toz ve gürültü risk haritaları MABİS'e dayalı olarak geliştirilerek başarı sonuçlar elde edilmiştir.

Underground mine workplaces are classified as very dangerous workplaces in terms of the difficulty of working conditions and the intensity of hazards that may occur in the working environment. Therefore; It is an important issue that occupational health and safety measures in underground mine workplaces are carried out rapidly by performing risk analyzes and also that these analyzes include understandable and visual elements.Underground mining production maps; it differs from other maps and plans related to the surface in terms of numerical and alfanumerical information, symbology and dimension features. In addition, they are technical documents that show the hazardous areas and sources of danger that may occur in underground mining workplaces. In terms of mining legislation; mining production maps have to be submitted to MAPEG annually for workplace safety in digital and 3D. In this research, the necessity and importance of mining production maps were examined in terms of legislation. In the light of the developing technologies, the applicability of the 3D mining production maps has been proved by integrating them to a Mining Information System, namely MIS. A series of studies have been carried out to create proactive dynamic risk maps by utilizing the questionable and analyzable features of mining production maps integrated into MIS. It has been determined that the success of converting these maps to risk maps depends on the use of risk index points as the third dimension in the three-dimensional map. Risk assessment methods known in the legislation do not include risk scores that are appropriate for this subject. Therefore, a risk index scoring system has been developed within the scope of this thesis. Thus; the index scores determined for the different hazard groups in each production area are drawn and coloured as risk index contours on the risk map. In addition, dynamic risk maps were obtained by placing three-dimensional symbology on it.As an experimental application; for Acılık coal seam in Kozlu production areas of Turkey Hardcoal Enterprise were discussed. Risk index score systems and risk maps for dust and noise hazards has been developed for the Western Acılık panel on these coal seam.