Farklı ekolojik koşulların buğday genotiplerinde verim, ekmeklik buğday kalitesi ve antioksidan özellikleri üzerine etkilerinin belirlenmesi

Abstract

Araştırmada, 2017 ve 2018 yıllarında farklı ekolojik koşullara adapte olmuş 15 adet ekmeklik buğday genotipi iki farklı tarla denemesinde (Tarla Denemesi I ve II) kullanılmıştır. Tarla Denemesi I Aydın lokasyonunda farklı azot dozlarında (0, 6, 12 ve 18 kg/da N), Tarla Denemesi II ise farklı iklim ve toprak özelliklerine sahip Aydın, Konya ve Almanya (Thyrow) lokasyonlarında yürütülmüştür. Tarla Denemesi I; Yıl, Azot ve Genotip faktörlerinden, Tarla Denemesi II ise Yıl, Lokasyon ve Genotip faktörlerinden meydana gelmiştir. Araştırma kapsamında verim, spad değeri, yaprak alan miktarı, bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, protein, kül, yağ, lif, nişasta oranı, un rengi, mineral madde kompozisyonu, ekmeklik kalite özellikleri, aminoasit kompozisyonu, fenol içeriği ve antioksidan aktivite değerleri incelenmiştir. Çalışma sonucunda; ekmeklik buğday genotiplerinde verim artışı ile tanede protein, toplam fenol içeriği, antioksidan aktivite, mineral madde ve aminoasit kompozisyonu azalmıştır. Farklı ekolojik koşullar verim, ekmeklik kalite ve mineral madde içeriğini önemli oranda etkilemiştir. Aminoasitler bakımından genotiplerde önemli farklılıklar belirlenmiştir. Azot faktörü protein oranı ve ekmeklik kalite üzerine olumlu etki yaparken gluten kalitesinin azalmasına neden olmuştur. Tanede aminoasit miktarı ile mineral madde ve ekmeklik kalite özellikleri arasında pozitif yönde ilişki bulunmuştur. Tane verimi artışına bağlı olarak antioksidan aktivite azalma eğilimi göstermiştir. Tez çalışması ile farklı çevre koşullarında genotiplerin verim potansiyelleri, ürün kalitesi, sağlık ve beslenme konularında literatüre yeni bilgiler kazandırılması ayrıca elde edilen bulguların ortaya konulması ile bitki ıslahı ve agronomi çalışmalarına katkı sağlanması amaçlanmıştır.

This study was conducted in two different field experiments (Field Experiment I and II) with 15 wheat genotypes adapted to different ecological conditions during 2017 and 2018 wheat growing periods. Different nitrogen doses (0, 6, 12 and 18 kg/da N) were used in Field Experiment I and Aydın, Konya and Germany (Thyrow) locations with different climate and soil conditions constitute Field Experiment II. Field Experiment I included Year, Nitrogen and Genotype factors and Field Experiment II consisted of Year, Location and Genotype factors. Grain yield, spad values, flag leaf area, thousand grain weight, test weight, protein, ash, lipid, fibre, starct ratio, flour colour, grain mineral composition, bread making quality, grain aminoacid composition, total phenol content and antioksidan activity parameters were evaluated with the scope of the study. As a result of this study; protein, total phenol content, antioxidant activity, mineral and aminoacid content of grain decreased although grain yield potential increased in genotypes. Different ecological conditions had a significant impact on yield, bread wheat quality and mineral content of bread wheat. There were significant differences among the wheat genotypes for aminoacid content. While nitrogen factor had a possitive effect on protein and gluten content, it had negative effect on gluten quality. Positive relationship between aminoacid, mineral content and bread wheat quality parameters were obtained. Antioxidant activity tended to decrease due to increase in grain yield. It is aimed to contribute new data on product quality, health and nourishment issues, grain yield potential of genotypes in different environment conditions, plant breeding and agronomy studies by providing the data to the literature.