Tritikale genotiplerinde line × tester analizi ile bazı tarımsal özelliklerin incelenmesi

Abstract

Verim ve kalite yönüyle tritikale ıslahında kullanılabilecek anaçların kombinasyon yeteneklerinin ve kalıtım parameterelerinin belirlenmesi amacıyla 7 hat ve 4 tester kullanılarak 2016-2017 üretim yılında çoklu dizi (Line × Tester) yöntemine göre melezlemeler yapılmıştır. Elde edilen 28 melez kombinasyonu ve 11 anaç (hat ve tester) tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Uygulama ve Araştırma Merkezi deneme alanında 2017-2018 yetiştirme döneminde yetiştirilmiştir. F1 bitkileri ve anaçlar üzerinde bitki boyu, başak boyu, başakçık sayısı, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı, bin tane ağırlığı ve protein oranı özellikleri incelenmiştir. İncelenen özellikler için anaçların ve melezlerin çoklu dizi analiz yöntemine göre genel ve özel kombinasyon yetenekleri, heterosis ve heterobeltiosis değerleri, dar ve geniş anlamda kalıtım derecesi belirlenmiştir. İncelenen bütün karakterler için anaçların kombinasyon yetenekleri farklı değerlerde bulunmuştur. Genel kombinasyon yeteneği göz önüne alındığında 1 nolu hat (11 × 14 – 3), 2 nolu hat (3 × 2 – 1), 3 nolu hat (1 × 3 – 2), Presto ve Nörtingen çeşitlerinin ıslah programlarında anaç olarak kullanılması önerilebilinir. Özel kombinasyon yetenekleri ve heterosis - heterobeltiosis değerleri birlikte değerlendirildiğinde incelenen özellikler bakımından en üstün performansa sahip 4 × Eronga-83, 6 × Nörtingen, 7 × Eronga-83, 7 × Presto, 1 × Eronga-83, 1 × Presto, 5 × Eronga-83, 3 × Presto, 7 × Karma 2000 melez kombinasyonlarının ümitvar oldukları görülmüştür. İncelenen tüm özelliklerde GKY/ ÖKY varyans değeri birden küçük bulunmuş olup, ( D/ A)0.5 değerinin birden büyük olduğu belirlenmiştir. Bu değerler denemeye alınan materyalde incelenen karakterler için eklemeli olmayan ve kalıtımda üstün dominantlığın var olduğunu göstermektedir.

The crosses by line x tester 7 line and 4 tester triticale (7 x 4) were made in 2016-2017 growing season in Bursa in order to determine suitable parents, which may use to obtain new triticale cultivars with better yield and quality characteristics, their combination abilities and heritability parameters. The 28 F1 hybrids and 11 parents were grown in arandomized complete block experimental design with 3 replications in 2017-2018 growing season at Agricultural Application and Research Center of Bursa Uludag University Faculty of Agriculture. Spike lenght, plant height, number of spikelet per spike, number of grain per spike, grain weight per spike, thousand kernel weight, protein contents, were measured in all parents and their hybrid progenies. General and spesific combining ability, heterosis and heterobeltiosis, broad and narrow sense heritability of parent and crosses were calculated by using the line x tester method. Combining abilities of the parents gave different values for all characteristics studied. Considering the General Combination Abilities, (11 × 14 – 3) line 1, (3 × 2 – 1) line 2, (1 × 3 – 2) line 3, Presto and Nörtingen varieties are considered to evaluate as parents in breeding programs. When combined evaluation with special combination capabilities and heterosis-heterobeltiosis values, 4 × Eronga-83, 6 × Nörtingen, 7 × Eronga-83, 7 × Presto, 1 × Eronga-83, 1 × Presto, 5 × Eronga-83, 3 × Presto, 7 × Karma 2000 cross combinations, which have the highest performance in terms of yield and yield components, were found to be promising. For all the features examined GKY/ ÖKY ratios were less than 1 and the ( D/ A)0.5 values were found to be greater than 1.0. These findings indicate that non-additive gene effects are the subject and there is superior dominance in inheritance of investigated characters for the genetic material used in experiment.