Türkiye`de vergi kayıp ve kaçaklarının önlenmesinde meslek mensupları ve bağımsız denetçilerin etkinliği: İzmir ili örneği

Abstract

Vergi gelirleri, kamu gelirleri içerisinde en önemli gelir kaynağıdır. Bir ülkede, tüm üretim faktörlerinin, tam ve etkin olarak üretime katıldığı düşünüldüğünde, ülkenin vergi kapasitesi, maksimum düzeye ulaşmış olmaktadır. Söz konusu vergi kapasitesini aşındıran birçok faktör bulunmaktadır. Bunların başında, özellikle kayıt dışı ekonomi olmak üzere vergi bilici ve ahlâkının noksanlığı, muhasebe hata ve hileleri, hukuki boşluklar gibi çeşitli faktörlere bağlı gerçekleşen vergi kayıp ve kaçakları gelmektedir.Vergi kayıp ve kaçaklarının en aza indirgenmesi, hazinenin en az kayıpla vergi tahsilâtını gerçekleştirmesi, devletin vergilendirmede en önemli çabasını oluşturmaktadır. Vergi denetimleri, eleman yetersizliği ve mükellef sayısının çok olması, denetim kurumunun tam anlamıyla, kurumsallaşamaması gibi nedenlerle istenilen düzeyde yapılamamaktadır. Bu anlamda 3568 sayılı kanun ile mesleki ruhsat sahibi meslek mensuplarına (SMMM ve YMM) ilgili kanun maddesinde ve yazılı gerekçesinde denetim yapabilme yetkisi verilmiştir. Özellikle YMM'lerin gerçekleştirdikleri tasdik işlemi, uygulamada vergi denetimi hüviyetine sahiptir. Diğer taraftan meslek mensuplarının Kamu Gözetim Kurumu'ndan belli kıstaslar çerçevesinde aldıkları `bağımsız denetçilik belgesi` ile bağımsız denetim faaliyetinde bulunarak işletmenin finansal tabloları üzerinde vergi kontrolünü de yapmaktadırlar.Bu çalışmada, Türkiye'de vergi kayıp ve kaçaklarının önlenmesinde meslek mensupları ve bağımsız denetçilerin etkin olup olmadığı araştırılmıştır. Araştırmada 3'lü ölçek ile hazırlanmış anket formları, İzmir ilindeki çalışan meslek mensuplarına ve bağımsız denetçilere uygulanarak veriler toplanmış, SPSS 21.0 programı ile frekans, faktör ve Ki-Kare testine göre analiz işlemleri uygulanarak, bulgular elde edilip yorumlanmıştır. Netice itibariyle gerek meslek mensuplarının gerekse de ortak küme bağımsız denetçilerin vergi kayıp ve kaçaklarının önlenmesinde etkin oldukları sonucu varılmıştır.ANAHTAR SÖZCÜKLER: Vergi Kaybı, Vergi Kaçağı, Meslek Mensubu, Bağımsız Denetçi, Bağımsız Denetim

Tax income constitutes the most important resource is among public financial applications. Assuming that all the production factors in a country are fully and effectively producing, then the country's tax capacity also reaches the maximum level. There are many factors that erode the mentioned tax capacity. As a result of these, tax losses and evasions occur based on primarily the underground economy and others such as lack of tax awareness and ethics, accounting errors and frauds, legal loopholes. The minimization of tax losses and evasions, realization of tax collection with minimum loss form the most important effort by the State in taxing. Tax audits are not performed at the level desired due to reasons such as lack of personnel and sheer number of taxpayers, incomplete institutionalization of the audit institution. In this sense, authorization to perform audit has been awarded to members of the profession with occupational license (SMMM and YMM) with Act Number 3568 in the related article and the written justification. The approval process performed by especially the YMMs has the nature of tax audit. On the other hand, members of the profession conduct independent audit activities using the `independent auditing certificate` they have received from Public Oversight Institution and thus they can also perform tax control over the business' financial tables. In this study it has been researched if members of the profession and independent auditors were effective in the prevention of tax loss and evasion in Turkey. As part of the research, the survey forms prepared using triple scale, have been applied to the participants in İzmir province and date collected and by using the SPSS 21.0 program, analysis processes have been applied using frequency, factor and chi square testing, findings have been obtained and interpreted. As a result, the conclusion has been reached that both the members of the profession and the independent auditors were found to be effective in the prevention of tax losses and evasions.KEYWORDS: Tax Loss, Tax Evasion, Certified Public Accontant, Chartered Accountant, Independent Audit