Ephesos Kenti tanrı ve kültleri

Abstract

Uygarlık tarihi boyunca insanoğlunun hayatında çok önemli bir yere sahip olan din, farklı kült inanışlarının doğmasına zemin hazırlamıştır. Antikçağ toplumlarının kaderci bir anlayış ile geliştirmiş oldukları politeist inanç yapısı, gerçekçi ve somut tapınmanın ifadesi olan kült aracılığıyla kendini göstermiştir. Tanrı(ça)lara yakarış, adak hediyeleri, kurban ritüelleri, tanrı(ça)lar onuruna düzenlenen festivaller gibi temel öğeleri içeren kült, kutsal güçlere karşı insanların kendisini ifade etme şekli olarak görülmektedir. Hellenistik Dönem'den itibaren şekillenmeye başlanan ve Roma İmparatorluk Dönemi'nde farklı bir boyuta ulaşan İmparatorluk Kültü, Roma İmparatorluğu hâkimiyetinin etkisiyle özellikle Küçük Asya'da gelişmiştir. Roma imparatorlarının tanrılaştırılması, onurlarına tapınakların kurulması, festivallerin ve kurban ritüellerinin gerçekleştirilmesi, kült geleneğine yeni bir nitelik kazandırmıştır. `Ephesos Kenti Tanrı ve Kültleri` başlığı altında sunulan bu çalışmanın konusunu, Prehistorik Çağlar'dan Roma İmparatorluk Dönemi sonuna kadar, Ephesos antik kentinde tapınım gördüğü saptanan tanrısal inançlar oluşturmaktadır. Bu çalışma ile kentte varlıkları tespit edilen tüm tanrı(ça)lar ve kültleri ilk kez bir bütün içerisinde incelenmiş ve aynı zamanda tanrı(ça)ların nitelikleri, işlevleri, dinsel uygulama biçimleri, onurlarına düzenlenen bayramları, görev alan din personelleri ve eğer varsa kutsal alanları açıklanmaya çalışılmıştır. Bu çalışmalar sırasında arkeolojik, epigrafik ve nümizmatik veriler ışığında, belirlenen malzemeler ile ayrıntılı ve genel içerikli tüm yayınlar taranarak kapsamlı bir literatür çalışması yapılmıştır. Böylece Ephesos antik kentinin dinsel yaşamına ilişkin tüm bilgiler ayrıntılı olarak sunulmuştur.ANAHTAR KELİMELER: Ephesos, Din, Politeizm, Kült, İmparatorluk Külü

The religion which is essential for mankind through the civilization history, have caused to born different cult beliefs. The polytheistic belief structure that has been improved by ancient age societies with an understanding of fatalistic approach, showed itself by cult which is an expression of realistic and concrete worship. The cult which includes fundamental elements such as; appeal to the gods, votive gifts, sacrifice rituals and organizing festivals to the gods, is seen as an expression of theirselves for mankind against to the sacred powers. The emperor cult which has been to begin to form in Hellenistic period and reached a different understanding in roman imperial period, has been improved by the influence of roman empire dominion, especially in small asian region. Deification of roman emperors, establishment of temples in honor of emperors, and making festivals and sacrifice rituals; gained a different quality to the cult tradition.The topic of this study, respresented as `The Gods and Cults of Ephesos`, constructed by the spiritual beliefs that was detected in ancient city of Ephesos, from prehistoric age to the end of roman emperor period. By this study, all gods and cults that were detected in the Ephesos city, were examined as a whole for the first time. Meanwhile; the qualities and functions of gods; religious practice forms, events organized in honor of gods, and responsible religion staff, and sacred areas (if these areas exist) were tried to explain. During this study, a broad literature study was done by the instruments based on the archaeological, epigraphic and numismatic data and by investigating all detailed or general publications. Thus, all the information about religious life of Ephesos city was represented in detail.KEYWORDS: Ephesus, Religion, Polytheism, Cult, Imperial Cult