Öğretmen güçlendirme programının sınıf öğretmenlerinin yılmazlık düzeylerine etkisi

Abstract

Öğretmenlik mesleğinin stres yaratan pek çok olumsuz durumu bir arada bulundurabilmesi nedeniyle öğretmenlerin zorlu koşullarla baş etme becerilerini geliştirmeye yönelik çalışmaların önemi her geçen gün artmaktadır. Bu bağlamda öğretmenlerin yılmazlık özelliklerinin geliştirilmesi, mesleki yaşamlarında karşı karşıya kaldıkları zorlukları atlatmalarında yardımcı olabilir. Bu çalışma, Öğretmen Güçlendirme Programının sınıf öğretmenlerinin yılmazlık düzeylerine etkisini ve programın etkililiğine ilişkin öğretmen görüşlerini incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada karma yöntem desenlerinden sıralı açıklayıcı desen kullanılmıştır. Araştırma öntest-sontest kontrol gruplu deneysel model ve yarı yapılandırılmış görüşmelerin birleşiminden oluşmaktadır. Çalışma grubunu 2018-2019 eğitim-öğretim yılı birinci döneminde Aydın ili merkez ilçesinde yer alan bir ilkokulda görev yapan sınıf öğretmenlerinin oluşturduğu araştırmada katılımcıların belirlenmesi için ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Çalışmada deney grubunda yer alan katılımcılara 10 oturum şeklinde hazırlanan Öğretmen Güçlendirme Programı uygulanmış, kontrol grubuna ise herhangi bir müdahale yapılmamıştır. Yılmazlık, benlik saygısı, stresle başa çıkma, kurumsal destek, kurumsal bağlılık, mesleki doyum, etkili iletişim, özyeterlik ve mesleki yeterlik gibi kavramlara ilişkin öğretmenlerin bilgi ve farkındalık düzeylerini artırmaya yönelik hazırlanan program sosyal ekolojik yaklaşım çerçevesinde oluşturulmuştur. Oturumların tamamlanmasının ardından deney grubundaki katılımcılara değerlendirme formu uygulanmış ve bu katılımcılardan gönüllü olan 12 öğretmenle yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Veri toplama aracı olarak İlkokul Öğretmenleri için Koruyucu Faktör Ölçeği, Rosenberg Benlik Saygısı Ölçeği, Stresle Başa Çıkma Tutumları Envanteri, yarı yapılandırılmış görüşme formu ve programa ilişkin değerlendirme formundan yararlanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde SPSS 23 paket programı ile karışık ölçümler için iki faktörlü varyans analizi, betimsel analiz ve içerik analizi kullanılmıştır. Araştırma sonuçları Öğretmen Güçlendirme Programının deney grubundaki katılımcıların koruyucu faktör özelliklerini, benlik saygısı düzeylerini ve stresle başa çıkma tutumlarını geliştirmede etkili olduğunu göstermektedir. Ayrıca bu etkinin iki ay boyunca devam ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte öğretmenlerin yılmazlığa ilişkin tanımlamalarının alanyazındaki pek çok tanımla örtüştüğü, yılmazlığa yönelik özellikleri bakımından kendilerini olumlu olarak değerlendirdikleri, yılmazlık özelliklerinin zamanla değişime uğradığı, çeşitli risk faktörleri ile koruyucu faktörlere sahip oldukları, öğretmenlerin yılmazlıklarını artırmak için çeşitli önerilerde bulundukları, uygulanan programa ilişkin genellikle olumlu görüşte oldukları ve programı yararlı buldukları, programın daha etkili hale getirilmesi için önerilerde bulundukları belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar kavramsal çerçeve doğrultusunda tartışılarak uygulamaya ve yapılacak araştırmalara yönelik önerilerde bulunulmuştur.ANAHTAR SÖZCÜKLER: Öğretmen Güçlendirme, Öğretmenlerde Yılmazlık, Koruyucu Faktörler.

The importance of efforts to improve teachers' ability to cope with difficult conditions increases day by day as the teaching profession has many negative situations that cause stress. In this context, the development of resilience characteristics of teachers can help them cope with the challenging conditions they face in their professional lives. This study aimed to investigate the effect of Teacher Empowerment Program on primary school teachers' resilience levels, and to examine teachers' opinions about the effectiveness of the program.In the study, sequential explanatory design, one of the mixed method designs, was used. The research consists of a combination of pretest-posttest control group experimental model and semi-structured interviews. Criterion sampling method was used to determine the participants in the study which was composed of primary school teachers working in an primary school in the central district of Aydın province in the first term of 2018-2019 academic year. In the study, Teacher Empowerment Program which was prepared as 10 sessions was applied to the participants in the experimental group and no intervention was made to the control group. The program was designed in context of social-ecologycal approach to increase teachers' knowledge and awareness on concepts such as resilience, self-esteem, coping with stress, organizational support, organizational commitment, job satisfaction, effective communication, self-efficacy and occupational self-efficacy. After the completion of the sessions, an evaluation form was applied to the participants in the experimental group and semi-structured interviews were conducted with 12 volunteer teachers. Data collection tools were Protective Factor Scale for Primary School Teachers, Rosenberg Self-Esteem Scale, Coping with Stress Attitudes Inventory, semi-structured interview form and program evaluation form. In the analysis of the data, two-way ANOVA for mixed measures with SPSS 23 package program, descriptive analysis and content analysis were used.The results of the research showed that the Teacher Empowerment Program was effective in improving the protective factor characteristics, self-esteem levels and coping attitudes of the participants in the experimental group. It was also concluded that this effect continued for two months. In addition, teachers' definitions of resilience overlapped with many definitions in the literature, they evaluated themselves positively in terms of resilience, their resilience characteristics have changed over time, they have various risk factors and protective factors. Teachers have made various suggestions to increase teachers' resilience. They have found the program useful and have made suggestions to make the program more effective. The results were discussed in the light of the conceptual framework and recommendations were made for implementation and researches.KEYWORDS: Teacher Empowerment, Teacher Resilience, Protective Factors.