Gazzâlî ve İbn Rüşd`ün tehâfüt`leri bağlamında din ve felsefe ilişkisi

Abstract

Müslüman felsefeci ve âlimlerin Yunan felsefesinin uzun bir aradan sonra tekrarcanlanması ve geliştirilmesi yolundaki üstün katkılarına rağmen XII. Yüzyıldan sonraİslam toplumlarında felsefenin neredeyse hiç derecesine indiği genel kabul gören birfikirdir. Müslümanlarca hazırlanan alt yapıyı kullanan Avrupa'daki Hıristiyan toplumlarınfelsefe ve bilimde katettiği mesafe ve buna karşılık İslam ülkelerinin felsefe ve bilimdekiiyi olmayan durumu bilinen bir gerçektir. Bu konuda yapılan araştırmaların çoğu;Gazzâlî'ye ait felsefeyi reddeden bir tür din yorumunun tercih edilerek akılcı düşünceninterkedilmesi, İbn Rüşd'ün felsefe lehine gayretlerinin Müslümanlarca benimsenmemesininsorunun asıl nedeni olduğu sonucuna ulaşmaktadır.İslam dünyasındaki `felsefesizlik` günümüzde de radikal akımlar üretebilmekte veterörden uzak müslümanları yaşanan (ve İslam kaynaklı olduğu iddia edilen) tedhiş olaylarıkarşısında tereddütte bırakabilmektedir. Oysa Gazzâlî ve İbn Rüşd ilk kaynaklardan yanikendi eserlerinden incelendiğinde durumun böyle olmadığı anlaşılmaktadır. Ne Gazzâlîfelsefeye düşmandır ne de İbn Rüşd dine. Her ikisi de -ton farkıyla da olsa- barış içindemutlu bir yaşam imkânı için din ve felsefenin tek tek ve birlikte sağlayabileceklerinindeğerlendirilmesi gerektiğini savunmuştur. Bu çalışmada Eski Yunan'dan devralınan felsefî miras ve sağlanan katkınıntesbitinden sonra Gazzâlî ve İbn Rüşd'ün din ve felsefe ilişkisi hakkındaki görüşlerimukayeseli olarak incelenmiştir. Din ve felsefenin çatışmasından doğan halen yaşanansorunlar irdelenmiştir.Bu kapsamda:Birinci bölümde, Gazzâlî'ye kadar etkili olan felsefî öğretilerin ve filozofların dinebakışları incelenmiştir.İkinci bölümde, Gazzâlî'nin, din açısından felsefeyi ve felsefe üzerinden dindarlığıaçıklaması tesbit edilmiştir.Üçüncü bölümde, Gazzâlîye verdiği yanıtlar esas alınarak İbn Rüşd'ün din ve felsefehakkındaki fikirleri belirlenmiştir.Dördüncü bölümde, Gazzâlî, İbn Rüşd ve aralarındaki fikir çatışmasının nasılanlaşıldığı, etkileri/sonuçları üzerinde durulmuştur.Sonuç bölümünde, elde edilen bilgiler ışığında bir değerlendirme yapılmıştır.

Despite the high contribution of Muslim philosopher and scholars to rebirth andimprovement of Greek philosophy after a long time; after XII. Century philosophy nearlynot existed in Muslim communities. Whereas deplorable condition of Islamic countries,many researches on the distance European communities got so far using the infrastructureestablished by Muslims. This concludes that; with Ghazali, philosophy was abandoned bypreferring a version of religion that denies philosophy and Averroes' effort in favor ofphilosophy was not adapted by Muslims.Absence of philosophy in the world of Islam, still can produce radical movementsand waver sincere Muslims in the face of terrorism incidents (claimed to be Islamiccentered). When Ghazali and Averroes studied from the main sources it is obvious that it isnot as it seems. Neither Ghazali is an enemy of philosophy nor Averroes to religion. Bothof them thought, what religion and philosophy can offer one by one or together must beconsidered for a peaceful and happy life.In this study, following identification of inherited philosophical heritage andcontributions, Ghazali and Averroes' opinions about the relationship between religion andphilosophy is studied comparatively. Problems are examined that caused by - and still goeson- the conflict between religion and philosophy In this context,In first chapter, the philosophical doctrines and philosophers' perspective of religionwhich affected to Al-Ghazali have been examined.In second chapter, Al-Ghazali's explanation of philosophy through religion anddevoutness in terms of philosophy has been identified.In third chapter, Averroes's ideas on religion and philosophy has been stated, basedon the responses of Averroes to Ghazali.In fourth chapter, how the conflicts of thought between Ghazali and Averroes isunderstood and the effects/implications of this is emphasized.In the conclusion section, an evaluation was made in the light of the informationobtained.